Ostaci drevnog egipatskog grada Teona, koji su stari Grci zvali Heraklion, ostali su netaknuti otkad je grad nestao ispod mora u II vijeku prije nove ere, a zatim potpuno potonuo u VIII vijeku nove ere, poslije kataklizmičnih prirodnih katastrofa.
Tonis, odnosno Heraklion, vijekovima je bio najveća egipatska luka na Mediteranu prije nego što je Aleksandar Veliki osnovao Aleksandriju 331. godine prije nove ere.
Ali ogromno arheološko nalazište u zalivu Abu-Kir u blizini Aleksandrije bilo je zaboravljeno sve dok ga prije dvje decenije nije ponovo otkrio francuski morski arheolog Frank Godio, u jednom od najvećih arheoloških poduhvata novijeg doba.
Neka od otkrića prikazana su i na velikoj izložbi u Britanskom muzeju 2016. godine.
I pored svih značajnih otkrića na ovom lokalitetu, Godio je bio zatečen posljednjih nalazom, jer kako je rekao za Gardijan, korpe sa voćem su “nevjerovatne”, jer su ostale netaknute više od dvije hiljade godina, i u njima su se i dalje nalazile urme, plodovi afričke palme koja je bila sveto drvo za drevne Egipćane, kao i sjemenke grožđa.
Jedino objašnjenje kako su ostale očuvane sve ovo vrijeme je to da su bile smještene u podzemnoj prostoriji, vjerovatno kao dio pogrebnog obreda.
Korpe s voćem su se nalazile u dijelu u kojem su Godio i njegov tim arheologa otkrili ogroman tumulus (grobnu humku) dugu oko 60 metara i široku osam.
Ostaci potiču iz ranog IV vijeka prije nove ere kada su grčki trgovci živeli u Heraklionu. Grad je kontrolisao ulaz u Egipat na ušću Nila. Grcima je bilo dozvoljeno da se nasele tokom kasnog faraonskog perioda i da podižu svoja svetilišta.
Otkriveni tumulus je, po Godioovim riječima, neka vrsta ostrva okružena kanalima. U tim kanalima arheolozi su pronašli veliku količinu predmeta izrađenih od bronze, uključujući i veći broj statua egipatskog boga Ozirisa.
Naučnike je još više zaintrigirala činjenica da su ispod tumulusa pronašli ogromnu količinu minijaturne keramike, i to visokokvalitetne primjerke drevne grčke grnčarije, uključujući i amfore. Među artefaktima od bronze oko tumulusa bilo je ogledala i raznih statua.
Čini se da je ovaj lokalitet bio zapečaćen hiljadama godina jer nijedan od pronađenih artefakata ne potiče iz kasnijeg perioda od četvrtog vijeka prije nove ere, iako je grad opstao još nekoliko stotina godina.
Godio se nada da će uspjeti da pronađu odgovore u nekom od otkrivenih predmeta, uključujući i dobro očuvane ostatke drvene sofe za bankete, velike tavanske vaze i zlatne amajlije “izuzetnog kvaliteta”.
Oko 350 metara dalje, arheolozi su pronašli i jedinstvenu ptolomejsku galiju dugu 25 metara.
Evropski institut za podvodnu arheologiju, koji vodi Godio, radi u bliskoj saradnji s egipatskim ministarstvom turizma i antikviteta i uz podršku fondacije Hilti. Nalazi će najprije biti proučeni i konzervirani prije nego što budu izloženi u muzejima.
Pretpostavlja se da ovo nalazište ima veliki potencijal i poslije dvodecenijskog istraživanja, a Godio procjenjuje da je do sada istraženo samo oko tri odsto površine drevnog grada koji je nestao pod morem.
