NEMAČKO EVROPSKO CARSTVO | DRUGI DEO
Rusofobija i antislavizam u Nemačkoj nisu (isključivo) nasleđe hitlerovskog Trećeg rajha. Idejne osnove za rat s Rusijom, i rat protiv Slovena uopšte, stvorene su u Nemačkoj još tokom XIX veka, da bi kulminirale posle nemačkog ujedinjenja, u istorijski kratkom periodu od 1890. do 1914.
Obrazovana kao „država-nacija“, za razliku od multinacionalnog i multikonfesionalnog Ruskog carstva, Nemačka se, posle perioda ekonomskog i demografskog dinamizma, suočava sa snažnim ograničenjima. Pangermanska ideologija definisaće ovaj problem kao nedostatak „životnog prostora“ (Lebensraum): kasno ujedinjenje onemogućilo je Nemačkoj da izgradi svoje kolonijalno carstvo, poput drugih država „progresivnog Zapada“. Zapadne sile odbijaju da joj ustupe deo svojih kolonijalnih poseda, zbog čega se nemačke ambicije „prirodno“ usmeravaju ka (slovenskom) jugu i istoku. Ovakva geopolitička orijentacija rađa agresivni antislavizam. U nemačkim geografskim udžbenicima ovo pangermansko stanovište se formuliše na sledeći način: Nemački rajh je, „zahvaljujući svom intelektualnom“ (a bez sumnje i rasnom) „sastavu, upisan među druge evropske nacije“, dok Rusiju „uprkos njenoj mamutskoj veličini, treba upoređivati s azijskim, a ne zapadnoevropskim zemljama“.
Prezir kompaktne i etnički čiste nemačke države-nacije prema Rusiji podstiče i „kosmopolitski“ karakter Ruske imperije, njen rasno i etnički šarolik sastav, njena „istočnost“, i „vizantizam“. Njena „zaostalost“, tvrde ideolozi pangermanizma, trajno je isključuje iz evropskog civilizacijskog kruga. Rusija postaje „Tartarija“, „Moskovija“ ili baš „Mongolija“, zaostala na svakom, pa i kulturnom polju; nepismena, siromašna, kulturno, rasno i etnički onečišćena „satrapija“. Sloveni, a posebno Rusi, prema pangermanskim ideolozima, ubrajaju se u „Azijate“, a ne više u „Evropljane“. Šta je onda prirodnije od ideje da Nemačka, u odnosu na istok (Rusiju) i jug (Balkan), preuzme civilizatorsku misiju i „civilizuje azijske/slovenske varvare“, isto onako kao što su zapadne države privele civilizaciji svoje azijske i afričke kolonije? Drugi nemački rajh, a potom i Hitlerov Treći rajh će ovu ideju pokušati da ostvare silom.
Antislovenske predrasude
„Dominantan kulturni kod u Nemačkoj i danas je antislavizam“, upozorava profesor savremene istorije na Slobodnom univerzitetu u Berlinu Volfgang Viperman: „Slično antisemitizmu XIX veka, antislavizam XX i s početka XXI veka treba posmatrati kao kulturni kod koji zahvata generacije i čini se da danas (u Nemačkoj) ujedinjuje i levicu i desnicu.“
Istorija antislavizma u Nemačkoj, opominje Viperman, ni danas nije završena: „Levi i desni anti-Sloveni jesu i biće i dalje među nama. Ali to se zapravo više ne sme tolerisati. Protiv antislavizma se treba boriti isto onako kao i protiv antisemitizma i drugih formi rasizma. Pri tome je sporedno da li on dolazi s leve ili sa desne strane.“
Ni nemačka levica nije imuna na antislavizam. Naprotiv: „Čini se da je upravo u levičarskim krugovima šik da se pričaju vicevi o glupim Poljacima, da se govori o despotskoj vladavini Putina kao tipično ruskoj i uopšte da se uzbuđuje zbog zaostalosti i krvoločnosti Slovena na Kosovu i bilo gde drugde. Mnogo od toga, ali ne sve, nije samo kulturološko, nego, najprostije rečeno, antislovensko.“
Antislovenske predrasude su žilave i tvrdokorne – isti kulturni kod nastavlja se i u demokratskoj i liberalnoj Nemačkoj. Za razliku od antisemitizma, koji posle 1945. nestaje iz javnog diskursa, rusofobija i antislavizam u Nemačkoj nesmetano nastavljaju svoj život, i nakon Hladnog rata ispisuju nova i uzbudljiva poglavlja. „Ruska opasnost“, primećuje američki istoričar Troj Padok, „ostala je netaknuta u nemačkoj javnoj sferi i posle Drugog svetskog rata… U nemačkim školskim udžbenicima nije promenjeno viđenje Rusije“. Za nemački pogled, Rusi (i njihovi saveznici) i danas ostaju primitivni, prosti, nasilni, surovi, zli, nečovečni, pohlepni… Mlade generacije Nemaca se plaše Rusa (gorka istorijska sećanja na Istočni front), ali ih ne poznaju; njihovo „poznavanje“ Rusije svodi se na banalne stereotipe i na duboko ukorenjene predrasude o „surovom caru, krvožednim kozacima i votki“ – omiljeni motivi rusofoba, koje nemilosrdno eksploatiše popularna kultura.
Prikrivanje volje za moć
Godine 1989. pada Berlinski zid. „Put na Istok“ sada je Nemačkoj širom otvoren – ili se to samo tako čini neumornim ponavljačima istorije, onima koji nisu u stanju da nauče njene brutalne lekcije. Poraz iz 1945. nije poslužio kao razlog za nemačko preispitivanje, iako su, tokom čitavog XX stoleća, takve tendencije postojale. Zapravo, u Nemačkoj posle Hladnog rata s novom snagom oživljavaju stare frustracije „životnim prostorom“; Nemačka se, uz saglasnost Sjedinjenih Država, postepeno pretvara u novog evropskog hegemona, koji „odlučuje o sudbini država-članica“ (poput Grčke i niza drugih. Ujedinjena Evropa nije postala zajednica ravnopravnih naroda; pojedine članice, po prirodi stvari, „ravnopravnije su od drugih“.)
Stari snovi o „širenju na Istok“ (ovog puta pod kišobranom NATO-a) realizuju se, ali na drugačiji način. Osvajanja u „novoj Evropi“ više se ne vrše ognjem i mačem, već prividno miroljubivo i dobrovoljno, pod maskom „evropskog ujedinjenja“. Osnove ove ideje o Nemačkoj kao evropskom hegemonu koji prikriva svoju volju za moć izložio je još godine 1915, u jeku Prvog svetskog rata, savetnik nemačkog kancelara Kurt Rajcler.
„Juče (15. aprila) sam ručao s kancelarom“, zabeležio je Rajcler, „kako bih mu izložio svoju novu Evropu, to jest prikrivanje naše volje za moć. Centralnoevropsko carstvo nemačkog naroda. Sistem preklapanja, pravila u bezimenim društvima… Zbog čega je potrebna konfederacija država oko Nemačkog carstva… Nema potrebe govoriti o aneksiji centralnoj sili. Evropska ideja, ako vodi do kraja, vodi do takvog ishoda.“
Nemački duh se ogrnuo plaštom mira
Šta se dešavalo posle nemačkog ujedinjenja, isuviše je dobro poznato. Godine 1991. Nemačka je požurila da prizna otcepljenje severozapadnih republika jugoslovenske federacije uzimajući aktivno učešće u razbijanju Jugoslavije (ponovo uz saglasnost SAD). „Nije li Helmut Kol, razbijanjem Jugoslavije 1991“, pita se (retorički) švajcarski publicista Gi Metan, „priznavanjem nezavisnosti Slovenije, Makedonije i Hrvatske, a zatim i Bosne, uspeo ono što su Austrijanci (…) pokušavali da bezuspešno ostvare vekovima, nakon neuspeha aneksije Bosne 1908. i ustaške, katoličko-fašističke države posle 1941? Nije li potčinjavanje Srbije i Slovena na Balkanu, preko raspada Jugoslavije, a zatim Srbije, podrškom nezavisnom Kosovu 2008, ostvarenje starog germanskog sna i nije li Nemačka XXI veka najzad ostvarila ambicije Habzburga?“
Evropska unija je posle 2015. i krize u Ukrajini, konstatuje Metan, postala „savršeno otelovljenje tog sna, veliko bezimeno društvo čiji je Nemačka većinski akcionar, a Angela Merkel predsednica upravnog odbora“. Nemačkoj je, i to „mirnim putem“, pošlo za rukom da stvori toliko željeni životni prostor – sve ono što je bezuspešno pokušavala da ostvari krvoprolićima tokom dva svetska rata.
Stari „nemački duh ogrnuo se plaštom mira“, dodaje Metan, i na tome mu treba čestitati, ali ne smemo zaboraviti da on i dalje maršira, nudeći lakovernim svoju „čeličnu ruku u svilenoj rukavici“. Na Balkanu i na Istoku, u bivšem Sovjetskom Savezu, početkom 90-ih pojavili su se pokreti koji su se tobože borili za slobodu i nezavisnost. Lažni „borci za slobodu“ su raskrinkani, tvrdi Metan, ali tek pošto je politički ishod – jednako lažna nezavisnost novostvorenih „država“ – postao neotklonjiv. Zločini, poput onih koje je počinila OVK na primer, postali su poznati ali tek „nakon što je Kosovo postalo ’nezavisno’“.
„Nemačko pitanje“ je otvoreno
U najkraćem: nekadašnji prostor ruske dominacije pretvoren je u prostor nemačke dominacije. Nemačka je, zaključuje Emanuel Tod, konačno osvojila svoju zonu ekonomskog i političkog širenja na istoku Evrope, a „ova nova Nemačka više nije prijatna i miroljubiva Adenaurova federalna republika već ogromna autonomna zemlja“. Ne leži li u tome zametak, zloćudna klica novih evropskih sukoba?
Nedavno je nemački ministar inostranih poslova Hajko Mas proklamovao „novu istočnu politiku“. Njen cilj je da Nemačka učvrsti svoju hegemoniju nad Istočnom Evropom, istiskujući iz nje sve druge sile. Da li je to mudra i promišljena odluka? Ima li današnja Nemačka dovoljno snage za to, i može li ona da zadrži svoje malo evropsko carstvo? „Evropski raspad“ – konačni neuspeh evropskog projekta – upozorava američki neokonzervativac Robert Kejgan na stranicama Forin afersa, „iznova će otvoriti ’nemačko pitanje’“. „Nemačko pitanje“ je zapravo već otvoreno, i to u svetu koji više nije unipolaran nego sve više multipolaran. Zlatno doba „američko-nemačkog prijateljstva“ je prošlo. Može li se „Nemačka Evropa“ u tom svetu pozicionirati kao nezavisni geopolitički pol, pre svega u odnosu na Ameriku, Kinu ili Rusiju (sutra Indiju ili Iran)? Za to joj nedostaju odgovarajući parametri – demografski, prostorni, vojni… Da li se istorija ponavlja? Nije li Nemačka ponovo zakasnila da se upiše u red velikih i moćnih, koji će odlučivati o (geopolitičkoj) budućnosti sveta?
Piše: Boris Nad za pecat.co.rs
