Još je pomenute 2012. Njujork Tajms pisao o tome kako su tada premijeru, a danas predsjedniku Kosova Hašimu Tačiju “vezane ruke”, jer je najveća i najunosnija telekomunikaciona kompanija na tim prostorima stavljena na prodaju, te da je borba među kupcima bila intenzivna.
Tada, potpuno neočekivano, pojavljuje se vijest da je među interesentima i Fond koji je osnovala bivša državna sekretarka Medlen Olbrajt, dok je lobiranje za konkurentnu ponudu preuzeo Džejms Pardju, specijalni izaslanik na Balkanu iz Klintonove ere. Obje ponude dakle, došle su od dvoje Amerikanaca koji su imali neposredan uticaj i ulogu u NATO intervenciji 1999. godine.
Međutim, to nije jedini američki upliv u biznis na Kosovu. I Vesli Klark, bivši vrhovni komandant NATO-a koji je vodio agresiju 1999. godine, imao je interese u južnoj srpskoj pokrajini i to u oblasti rudarstva.
Stejt Department nema politiku koja zabranjuje bivšim diplomatama da lobiraju i da se “preoblačeći se” u biznismene vrate na područje na kojem su djelovali kako bi stekli profit, pa je tako povratak bivših zvaničnika na “mjesto zločina” prema pisanju Njujork Tajmsa češći nego što se javno priznaje, a ono što je u cijeloj priči najupitnije jeste sukob interesa.
Ali da se vratimo na ova dva konkretna slučaja.
Klarkov interes za rudu težak nekoliko milijardi
Bečki ekonomski dnevnik Virtšaftblat još 2012. godine prenio je da je Klarku u planu povratak na teritoriju Kosova i da bi taj povratak mogao biti težak i više milijardi dolara.
Naime Klarkova firma “Enviditi”, sa sjedištem u Kanadi, koja investira u sektor energetike, te je godine poslala upit za dobijanje licence za eksploataciju uglja na zapadu Kosova.
Tadašnji interes Enviditija bio je da ugalj pretvori u sintetičko gorivo, a planirana investicija bila je od 5,6 milijardi dolara.
Klark, koji njeguje odlične odnose sa Hašimom Tačijem, u jednom je trenutku sa svojim prijedlogom stigao i do skupštine Kosova, ali taj prijedlog je, iz nepoznatih razloga, povučen iz procedure. Međutim, prema pisanju medija, general ipak nikada nije odustao od svoje namjere.
Kao zapovijednik NATO od 1997. do 2000. godine Vesli Klark komandovao je združenim snagama NATO u Evropi. Penzionisani američki general ostaje heroj za kosovske Albance, a brojne ulice su dobile ime po njemu u Peći, Prizrenu, Vučitrnu i Uroševcu, kao i jedna auto-škola u Kosovom Polju. Kako je navedno u njegovoj biografiji na sajtu kompanije “Enviditi”, povukao se iz američke vojske poslije 38 godina, kao “general sa četiri zvjezdice”.
Olbrajt i telekomunikacije na Kosovu
Iste, 2012. godine u javnosti se pojavljuje informacija da je kompanija “Olbrajt kapital menadžment” koja je u vlasništu bivše sekretarke SAD Medlen Olbrajt aplicirala za kupovinu 75 odsto preduzeća Pošta i telekomunikacije Kosova, te da bi pomenuta prodaja bila vrijednosti do 400 do 800 miliona dolara.
Ova firma je, prema pisanju medija, zadovoljila uslove tendera, ali je zbog navodnog pritiska javnosti, Olbrajtova od dalje ideje o tom poslu odustala.
Taj pritisak dolazio je od činjenice da su Olbrajtova i njena firma, prema pisanju Njujork Tajmsa u to vrijeme već bili mali akcionari jedinog konkurenta PTK-a, privatne telekomunikacione kompanije IPKO, koja je nakon spajanja sa slovenačkim Mobitelom dobio licencu za mobilnog operatera na Kosovu. To je samo podgrijalo sumnje da bi ovakvim preuzimanjem došlo do prijetnje tržišnoj konkurenciji.
Pardju, bivši američki izaslanik, u to je vrijeme lobirao je za preuzimanje iste kompanije, na čelu konkurentskog konzorcijuma “Twelve Hornbeams”, a tada je na vidjelo procureo i memorandum o njegovom odabiru za tu poziciju gdje se navodi da je “izbor Pardjua kao njihovog izaslanika bio od vitalne važnosti, jer ga kosovska elita zna i voli zbog njegove uloge u toku rata”. Nakon što se to pojavilo, on se povukao iz lobiranja za konzorcijum i tu odluku odbio da komentariše.
Koji je interes?
Pojedini analitičari su takav ulazak na kosovsko tržište vidjeli kao mogućnost da kosovska vlada ustoliči odnos sa tadašnjom administracijom SAD preko poslovanja sa bivšim američkim zvaničnicima. Takođe, strahovali su da bi taj uticaj bivših zvaničnika uticao na konkurentnost i štetio potrošačima.
Ipak, danas ostaje nejasno šta se desilo sa velikim planovima ovo dvoje američkih zvaničnika i naknadnih biznismena. Posljednje informacije o Medlen Olbrajt je da se okrenula svom poslu vandrednog prosefora diplomatije na Univerzitetu Džordžtaun. Prošle godine je bila u centru skandala, kada su na promociji njene knjige “Fašizam: upozorenje” izviždana da je ratni zločinac.
Sa druge strane, Vesli Klark se penzionisao, a prošle godine je posjetio i Prištinu gdje je izjavio da “cilj bombardovanja nije bio da se oduzmu životi”, a tom prilikom se sastao sa svim prištinskim zvaničnicima.
(Blic)
