Ručavanje je oduvijek predstavljalo ritual okupljanja ljudi (plemena, porodice), prvenstveno tokom pripreme obroka, a zatim zajedničkim konzumiranjem pripremljene hrane. Model ishrane se smatra i svojstvenim nacionalnim obilježjem.

Hrana je hobi, strast, profesija, a nekad i utjeha.

Zanimljivo je i posmatrati hranu sa aspekta evolucije u načinu pripreme – od mesa spremanog na vatri, pod vedrim nebom u kamenim uvalama do kompletne umjetnosti molekularne gastronomije.

PAPRIKAŠ, 6000. GODINA P.N.E.

Smatra se da je ovo jelo spremano oko 6000. godine prije nove ere. Paprikaš je kreativni nered od povrća, mesa od živine i mješavine brojnih začina, kuvanih sporo na tihoj vatri. Kao rezultat, u tanjiru nastaje raskoš boja i ukusa, sofisticiranijih od starinske supe. Recepti za paprikaš uglavnom su jednostavni i zasnivaju se na sezonskim namirnicama. Pripremanje mesa u tečnosti, na vatri i dok ne omekša praksa je koja se primenjivala u kulinarstvu 7000-8000 godina prije nove ere, što svrstava paprikaš među najstarija jela na planeti. Pronalasci arheologa svjedoče o korišćenju tvrde opne mekušaca kao posude za kuvanje paprikaša. „Staviti meso u trbuh životinje, zatim promiješati sve sa vodom i kuvati na vatri od kostiju. Kosti sagorijevaju vrlo dobro, a meso se lako odvaja od trbušne duplje nakon što se prokuva. Na taj način je vo ili bilo koja druga žrtvena životinja genijalno osmišljena da kuva samu sebe”, pisao je Herodot. Takođe, postoji nekoliko istorijskih zapisa o paprikašu baziranom na sočivu i žitaricama, u rimskim kuvarima iz 4. veka prije nove ere. Mogu se naći i recepti za paprikaše od ribe i jagnjetine. U 16. vijeku Asteci su pravili paprikaš od ljudskog mesa i ljutih papričica, poznatiji kao tlacatlaolli – premda se za ovaj jezivi recept smatra da je izmišljen. Paprikaš je poznat još i kao hrana siromašnih, zahvaljujući dostupnosti sastojaka od kojih se pravi.

PALAČINKE, OKVIRNO 3300. GODINA P.N.E.

Širom svijeta palačinke važe za jedan od najčešćih i najlepših doručaka. Služe se sa voćem, čokoladom, raznim slatkim sirupovima i prelivima. Palačinkama se naziva sve što izgleda kao ravna, relativno tanka tekstura od brašna, koja se sprema u tiganju ili na odgovarajućoj ploči/plehu. U zavisnosti od mesta sa kog potiču varira i debljina tijesta – u Francuskoj, Južnoj Africi, Belgiji i mnogim drugim zemljama palačinke su izuzetno tanke, prave se od banana i sličnog voća, pa čak i od fermentisanog pirinča. Proučavanjem najstarije mumije na prostoru čitave Evrope, Ozija – Ledenog čovjeka (koji je živio okvirno oko 3300. godine prije nove ere), otkriveno je mnogo toga o ishrani Neolitskog doba. Na 7. Svjetskom kongresu istraživača mumija, naučnici su usaglasili rezultate o Ozijevom posljednjem obroku – između tragova mesa od jelena i alpske koze našli su se i tragovi pšeničnih palačinki. Palačinke su voljeli i stanovnici antičke Grčke koji su ih još nazivali „tagenias” ili „teganites”, od riječi tagenon, što u prevodu znači „tiganj za prženje”. Stari Grci su palačinke pravili na glinenim pločama postavljenim iznad vatre. Zapisi grčkih pjesnika iz 5. vijeka prije nove ere navode da su pri pravljenju palačinki koristili maslinovo ulje i brašno, a da su ih servirali uz mlijeko i med. Kao i u savremenom dobu, često su ih jeli za doručak. Filozof iz 3. vijeka Atineus, u svojoj knjizi „Deipnosophistae” pisao je o sličnoj hrani, koja se pravila od brašna, sa dodacima susama, sira ili samo meda. Stari Rimljani su slične kreacije nazivali alia dulcia (u prevodu sa latinskog „drugi slatkiši”). Detaljan recept koji podrazumijeva mješavinu jaja, brašna i mlijeka potiče iz rimskih kuvara iz 4. vijeka. Riječ palačinka prvi put se u Engleskoj upotrebila u 15. vijeku.

ČIZKEJK, 2000. GODINA P.N.E.

Ljubitelji dezerta često navode čizkejk kao jednu od najdražih poslastica. Ovaj kremasti i bogati kolač sastoji se od tankog sloja slatkog sira i baze od biskvita pomiješanog sa maslacem ili kore. Poznata američka verzija recepta navodi čuveni krem-sir, koji je nastao tek 1872. godine, ali originalna verzija vodi porijeklo od starih Grka koji su koristili jednostavnu mješavinu meda, brašna i mekog sira kako bi napravili laku i suptilno začinjenu tortu koju su često služili na vjenčanjima i drugim tipovima proslava. Arheolozi su tokom posljednjeg vijeka pronašli ostatke plesni sa sira iz 2000. godine p.n.e. Pa bi ovaj dokaz mogao da ukaže na postojanost recepta za čizkejk. Postoje i dokazi da je ovaj dezert služen atletičarima tokom Olimpijskih igara 776. godine p.n.e., a prvi zapisan recept pronađen je 230. godine nove ere u receptima grčkog autora. Vremenom je ova poslastica pronašla put do Evrope, a priča se i da je to bio omiljeni slatkiš Henrija VIII.

PILAV, PERIOD 1000-500 GODINE P.N.E.

Iako hljeb važi za najstariju hranu, za koju se smatra da je pravljena još prije 30 000 godina, komplikovanije vrste hljebova, poput onih začinjenih i drugih vrsta peciva, pojavile su se dosta kasnije. Za pripremu pirinča važi malo drugačija istorijska formula – pilav se kao jelo bogato različitim začinima i mesom pravi još od antičkih vremena. Postoji ogroman broj vrsta koji uključuje različite biljke i začine. Piletina, svinjetina, jagnjetina, riba, morski plodovi, šargarepa – uz pilav dolaze u obzir gotovo sve namirnice. Ovo je jelo sa mnogo imena u zavisnosti od zemlje odakle potiče, a poznato je da se konzumira u zemljema srednjeg Istoka, centralne i južne Azije, Indjskog subkontinenta, istočne Afrike, na Balkanu itd. Etimološki, pilav vodi porijeklo od persijske riječi polow, koja dalje vodi porijeklo od indijske pulao, a koren je u riječi indijskog književnog jezika – Sanskrita – pulaka, što konačno znači pirinčana lopta. Pirinač se prvo odomaćio u Kini, što je bilo prije skoro 13 000 godina, a nešto kasnije i u Indiji. Stanovnici drevne Persije kultivisali su pirinač između 1000. i 500. godine p.n.e. Rasprostranjenost pirinča utabala je put prvom receptu za njegovu pripremu. Aleksandar Veliki se sa čarima pilava upoznao nakon osvajanja Sogdijskog grada Samarkanda (sadašnja teritorija Uzbekistana i Tadžikistana). Ubrzo je pilav usvojen u Makedoniji i odatle se proširio Evropom. Jedan od najstarijih recepata za pilav sa šafranom i drugim aromatičnim biljkama nastao je dolaskom muslimana u Indiju – ovo jelo je originalno poznato kao birjani. Smatra se i da je španska paelja nastala od recepta za pilav.

BURGERI ILI KAKO STARI RIMLJANI KAŽU – ISICIA OMENTATA

Burgeri su apsolutni fenomen kada se govori o brzoj hrani modernog doba. Mesnati sendviči sa sirem, slaninom, salatom, paradajizom, lukom, majonezom i krastavčićima, između dvije mekane zemičke omiljeni su gurmanima širom svijeta. Za burgere istoričari smatraju da vode porijeklo od govedine koju su pripremali Rimljani, oko 4. veka p.n.e. Originalan recept podrazumijevao je mješanje mljevenog mesa sa začinima, bijelim vinom, čuvenim garum sosem od ribe i pinjola. Na prostoru SAD-a burgeri se prvi put javljaju 1900. godine.

National Geographic