Tekst i fotografije Zoran Vlašković
O rezultatima misionarenja Rimokatoličke crkve na Kosovu i Metohiji
Lik oca kosovskih Albanaca Ibrahima Rugove, koji sa lopatom u ruci postavlja temelj katolicizmu na Kosovu, krasi unutrašnjost najveće katedrale na Balkanu izgrađene u centru Prištine. Crkva je jednobrodna, u neoromanskom stilu, sa dva bočna zvonika koji će, sa 65 metara, kada budu završeni, nadvisiti umnogome šesnaestospratni soliter iza crkvenog oltara. Gradnja je počela septembra 2005. u krugu srušene gimnazije „Dževdet Doda“ u centru Prištine a kamen temeljac pokojni predsednik Kosova položio je iste godine. Posvećen Majci Terezi, katoličkoj časnoj sestri albanskog porekla, hram se nalazi u strogom centru grada i zauzima prostor koji gleda na Filozofski fakultet i zgradu „Nacionalne biblioteke Kosova – Pjeter Bogdani“, na raskrsnici dva velika bulevara – demokrate Bila Klintona i republikanca Džordža Buša.
Najveća katolička bogomolja na Balkanu osvećena je 2010, na 13-godišnjicu smrti Majke Tereze, u prisustvu preko dve hiljade građana. O bezbednosti posetilaca brinuli su mnogobrojni snajperisti po okolnim zgradama. O čemu svedoči ova kao i činjenica da od 2000. godine Rimokatolička crkva zapaženo ulaže i aktivno misionari na prostoru južne srpske pokrajine, te da u svom sastavu danas ima 24 županije, oko 50 crkava te otvara nove katoličke škole poput „Lojole“ u Prizrenu?
u Lapušniku u Glogovcu
STAZAMA PROZELITIZMA Laramana, kriptokatolika, onih koji su iz islama prešli u katoličanstvo, bilo je na Kosovu u određenom procentu uvek. U području sela Lapušnik, opština Glogovac, u centralnom Kosovu, gde većina kriptokatolika živi, podignuta je nova katolička crkva. No Rimokatolička crkva se u svojim delovanjima ne ograničava na ovo svoje malo stado – podižući svoje bogomolje u sredinama koje su čisto muslimanske, ona govori da je njen pohod na Kosovo prozelitske prirode. To i ne krije. Apostolski administrator Katoličke crkve sa sedištem u Prizrenu, monsinjor Marko Sopi tako kaže da je cilj katedrale u Prištini i taj da „učini Katoličku crkvu vidljivijom u cilju evangelizacije Kosova“. Uspeh evangelizacije nije upitan. Samo marta 2008. godine 40 ljudi iz sela Kravaseri, kod Suve Reke, prešlo je kolektivno u katolicizam, ili, kako kažu, u religiju svojih predaka. U ovom trenutku na Kosovu pastoralizira 47 sveštenika i stotinak redovnica. Od redovničkih zajednica deluju franjevci, salezijanci i isusovci, kao i sedam ženskih redovničkih zajednica, koje su po župama u pastoralnom delovanju i socijalnim delatnostima. Vernika ima oko 65.000 vernika, i još 60.000 kosovskih katolika koji žive izvan Kosova, uglavnom na radu u inostranstvu. Novo sedište jedine biskupije, odnosno administrature koja obuhvata sve katolike na Kosovu i Makedonije je gorepomenuta katedrala u Prištini.
ZAJEDNIČKI IMENITELj Proglašenje nezavisnosti Kosova februara 2008. smatra se okosnicom. Katoličke vlasti procenjuju da je od tog trenutka stotine kosovskih Albanaca pokršteno – većina njih prethodno je prošla kroz kurseve i nastavu u okviru novootvorenih škola. Na čelu Lojole – katoličke gimnazije u Prizrenu, koja je otvorena 2005. godine i u kojoj nastavu pohađa 600 učenika, od njih 80 odsto muslimanskog porekla – nalazi se nemački jezuitski otac Valter Hapel. Katolika ima i u kosovskoj vladi. Monsinjor Šan Zefi, kancelar katoličke apostolske uprave iz Prizrena, kaže da nema sumnje „da nas vlada vidi kao prednost i izvor nade, jer mi predstavljamo vezu sa zapadnim demokratskim vrednostima“.
Danas većina katolika na Kosovu živi u Klini, Đakovici, Prizrenu, Vitini i Prištini, gde su okupljeni oko dve glavne stranke, Demohrišćanske partije Albanije i Demohrišćanske partije Kosova.
Visoki pozicionirani muslimanski političari redovno posećuju katoličke crkve kada se održavaju praznične mise, a katolički političari čestitaju muslimanima njihove verske praznike. Izvesne tenzije su se javile posle rata. U izveštaju Organizacije za evropsku bezbednost i saradnju, OEBS, iz decembra 1999, konstatuje se da su posle povlačenja srpskih snaga s Kosova etnički Albanci koji su se borili u Oslobodilačkoj vojsci Kosova, OVK, maltretirali Albance katolike zbog njihovog navodno nedovoljnog zalaganja za ciljeve OVK. Prema izveštaju Ministarstva spoljnih poslova SAD iz 2003. određene oblasti na Kosovu koje su naseljene katolicima bile su „osumnjičene za saradnju sa srpskim režimom“. Takođe se konstatuje da su „takve sumnje bile podgrevane činjenicom da su katolička sela doživela relativno mala oštećenja tokom sukoba“. Danas kosovski muslimani i katolici imaju dobre odnose, i zajednički imenitelj – upućeni su jedni na druge udruženom borbom protiv Srba.
IZ RUKE JOVANA PAVLA DRUGOG?
Poslednja želja tada teško bolesnog Ibrahima Rugove bila je da bude sahranjen kao katolik što je inspirisalo albanske medije da otvore pitanje njegove religijske pripadnosti. Niko od zvaničnika nije potvrdio da Rugova nije katolik. Takođe, nikada nije demantovana priča da je još 1994. primio katoličanstvo u Vatikanu, i to od pokojnog pape Jovana Pavla II. Inače, Rugovina porodica je muslimanske veroispovesti. Rugova nikada nije bio u džamiji, a najveći muslimanski praznik Bajram čestitao bi vernicima sa Kosova tek pošto bi to uradio američki ambasador.
Na sahrani, što je neuobičajeno za Balkan, pokop Ibrahima Rugove protekao je bez verskih obreda. Organizatori su kao razlog naveli nacionalni i državni karakter ceremonije, ali mnogi su bili uvereni da je pravi razlog Rugovin prelazak u katoličanstvo o čemu su skoro deset godina kolale glasine koje niko nije demantovao.
Tekst: Zoran Vlašković za pecat.co.rs
