Zato su u posljednjih nekoliko decenija brojni ljekari, naučnici i drugi stručnjaci u potrazi za alternativnim rješenjima koja bi predstavljala makar nešto manji rizik za zdravlje onih koji ne mogu da ostave duvan, ali i njihove okoline, odnosno svih onih ljudi koji su izloženi takozvanom “pasivnom pušenju”.
Dokle se u ovoj veoma važnoj misiji za očuvanje zdravlja ljudi stiglo, govori Prof. Petar M. Seferović, MD, PhD, FESC, FACC, profesor Medicinskog fakulteta u Beogradu i akademik Srpske akademije nauka i umetnosti, koji je i potpredsjednik Evropskog udruženja kardiologa, predsjednik Udruženja za srčanu slabost Srbije, a od 2018. godine i predsjednik Evropskog udruženja za srčanu insuficijenciju (2018-2020).
Za početak, profesor Seferović priča o pušenju kao jednom od najznačajnijih faktora rizika oštećenja zdravlja.
“Utvrđivanje faktora rizika koji mogu da dovedu do pojave bolesti jedno je od najznačajnijih dostignuća savremene medicine. Od posebnog značaja su faktori rizika koji se mogu popraviti i/ili za koje postoji uspješno liječenje. Jedan od najznačajnih faktora rizika kojima je izloženo savremeno čovječanstvo je pušenje. Mnogobrojne epidemiološke studije pokazuju da pušenje dovodi do niza ozbiljnih i smrtonosnih oboljenja, kao što su kardiovaskularne bolesti, karcinom pluća i hronična opstruktivna bolest pluća. Pušenje se takođe smatra jednom od najtežih bolesti zavisnosti, gde su mnogobrojni terapijski pristupi doživjeli neuspjeh”, kaže on.
Kako ističe, prema podacima Svjetske zdravstvene organizacije u Srbiji je 2013. godine prevalencija muškaraca koji su pušili iznosila 29,2%. Ova štetna navika izaziva oko 6 miliona smrtnih ishoda u cijelom svijetu, u toku jedne godine.
Strategije za smanjenje štetnosti duvana
Uprkos intenzivne kampanje kojom se predočavaju štetna djelovanja pušenja, najveći broj odraslih pušača nastavlja da puši i smatra se da će u svijetu 2025. godine biti više od milijardu pušača.
“Prestanak pušenja jedini je i najbolji način za smanjenje rizika kojem su pušači izloženi. Mnogobrojne naučne institucije smatraju da je prestanak pušenja zlatni standard smanjenja rizika kod ovih osoba. Odluka o prestanku pušenja teško se donosi, jer je povezana sa značajnim psihičkim stresom pušača, zavisi od njihove voljne komponente i često nije uspješna. Javne kampanje kojim se iznose argumenti o štetnosti duvana i zagovara prestanak pušenja su najpouzdaniji način djelovanja na javnost ali imaju ograničen efekat”, smatra profesor Seferović.
Grijanje duvana, umjesto sagorijevanja, smanjuje njegove štetne efekte
Stručnjak objašnjava da sagorijevanje duvana započinje na temperaturi od preko 400°C, a potpuno se razvija na temperaturi od preko 600°C. Sagorijevanjem duvana nastaje dim, koji sadrži kompleksnu mješavinu od oko 6.000 hemijskih produkata, od kojih je preko 100 štetno.
“Za razliku od sagorijevanja, grijajanje duvana ne stvara duvanski dim, već aerosol koji sadrži znatno manju (do 90%) koncentraciju štetnih materija”, naglašava stručnjak.
Kako tvrdi, u toku posljednje dvije decenije intenzivno se razvijaju, procjenjuju i analiziraju novi proizvodi koji mogu da dovedu do smanjenja rizika pušenja.
“Kroz saradnju sa kompanijom Philip Morris i uvidom u rezultate dosadašnjih istraživanja, konstatujem da se smanjenje štetnih efekata duvana može postići ukoliko se cigarete zamijene alternativnim sistemima oslobađanja nikotina, koji griju, a ne sagorijevaju duvan. Na ovaj način se u velikoj mjeri smanjuju štetni efekati duvana, pušač zadržava senzorni osjećaj i održava se ritual pušenja”, otkriva profesor Seferović i dodaje:
“Sagorijevanje duvana započinje na temperaturi od oko 400°C, a potpuno se razvija na temperaturi od preko 600°C. Ukoliko se grijanje duvana vrši na temperaturi do 400°C, dolazi do procesa evaporacije, destilacije i pirolize, kojim se stvara aerosol koji sadrži znatno manju (oko 90%) koncentraciju štetnih materija”, pojasnio je on.
Odluka FDA kojim se sistem za grijajanje duvana (IQOS) svrstava u proizvode modifikovanog rizika
Profesor se osvrnuo i na činjenicu da je Američka agencija za hranu i lijekove nedavno svrstala sistem za grijanje duvana (IQOS) u proizvode modifikovanog rizika.
“Američka agencija za hranu i lijekove (FDA) je zakonodavno tijelo u SAD, koje kontroliše, reguliše i odobrava primjenu novih lijekova i proizvoda. Poznata je po rigoroznim pravilima i najvišim zahtjevima kada su u pitanju nove tehnologije i terapijski principi. FDA je 7. jula 2020. godine donijela odluku kojom IQOS svrstava u proizvode modifikovanog rizika, čijim korišćenjem se smanjuje izloženost štetnim efektima pušenja. Ovo je bilo revolucionarno saopštenje, jer je otvorilo novo poglavlje u borbi protiv pušenja, primjenom novog principa. U njihovom saopštenju se navodi da IQOS grije, a ne sagorijeva duvan, što značajno smanjuje broj štetnih materija u aerosolu i rizik od opasnih efekata pušenja. Naučni dokazi koji potvrđuju ovu činjenicu su jaki i nedvosmisleni, čime se otvara mogućnost da IQOS može da pomogne pušačima da smanje štetne efekte pušenja”, smatra profesor Seferović, ali upozorava:
“IQOS nije namijenjen nepušacima, bivšim pušačima, mladima i onima koji žele da prestanu da puše. Ova strategija predstavlja stvarnu mogućnost za pušače da smanje štetne efekte pušenja cigareta i predstavlja realnu alterativu pušenju cigareta. FDA će pratiti dalje napretke na ovom polju i izvršiti ponovnu procjenu upotrebe IQOS-a”, ističe stručnjak.
Perspektive smanjenja rizika od pušenja
Na osnovu projekcije Svjetske zdravstvene organizacije broj pušacča će u budućnosti i dalje ostati visok.
“Neophodna je intenzivna i otvorena aktivnost društva i medicinske struke, da bi se smanjio broj pušača i povećao broj onih koji prestaju da puše. Javne kampanje koje zagovaraju prestanak pušenja će biti sve češće i intezivnije, ali je pitanje njihove uspješnosti i dalje otvoreno. Proizvodi koji griju, a ne sagorijevaju duvan, značajno smanjuju broj štetnih materija u aerosolu i rizik od opasnih efekata pušenja. Ovi proizvodi će se sve više tehnološki usavršavati a njihova efikasnost će biti ispitivana novim kliničkim studijama”, zaključuje profesor Petar M. Seferović.
