Veliki udar na jedinstvo pravoslavnih crkava nanesen je 11. oktobra 2018. godine u Ukrajini. Pokazuje se da nije okončan američki plan, u kome učestvuje i Konstantinopoljska patrijaršija, o preuređenju pravoslavnog sveta. Sledeći američki cilj je Antiohijska pravoslavna crkva
O podeli crkve između Libana i Sirije, ili o nameri da se stolica patrijarhata iz Damaska premesti u Bejrut, donedavno se tek šaputalo, međutim od 9. februara 2019. sve se promenilo. Tada je, govoreći pred Međuparlamentarnom rusko-sirijskom grupom prijateljstva, predsednik Sirije Bašar Asad napomenuo: „Pratimo one koji pokušavaju da podele Antiohijsku pravoslavnu crkvu u našoj zemlji. Javno se daju predlozi libanskom mitropolitu o tome da se odvoji od Antiohijske crkve.“ Asad je naglasio da je potrebno sprečiti ovu podelu „inače ćemo imati na stotine pravoslavnih crkava i samo jedan Vatikan“. Takođe, tokom posete Rusiji, patrijarh Antiohijske pravoslavne crkve Jovan X (Jazidži) nije skrivao da neke „strane sile teže da oslabe Antiohijsku pravoslavnu crkvu“.
Ovoj temi raskola veliku pažnju su posvetili i libanski mediji koji su zaključili da Zapad sprema napad na jednu od najstarijih pomesnih pravoslavnih crkava – Antiohijsku pravoslavnu crkvu. Posle uspešnog odvajanja tzv. Pravoslavne crkve Ukrajine od Rusije, na Zapadu su počeli da pripremaju novi udar na pravoslavlje, ovaj put na Bliskom istoku, piše libanski list „Al Ahbar“. Navodi se da „Zapad želi da proguta Antiohijsku pravoslavnu crkvu zbog njenog strateškog saveza sa Ruskom pravoslavnom crkvom, iako u Libanu nisu stvoreni uslovi za raskol“. Radi se o želji Zapada da podeli crkvu između Libana i Sirije, o čemu stižu već glasna upozorenja crkvenih lica. „Al Ahbar“ dalje piše da je želja Zapada, pre svega, da raskolom Antiohijske pravoslavne crkve promeni njenu političku poziciju i privede je u antiruski lager.
Eksperti sa Bliskog istoka smatraju da je zahtev da se formira Univerzitet Svetog Georgija u Bejrutu u funkciji raskola, jer protivnici ovog predloga ističu da bi on bio konkurent Balamandskom univerzitetu Antiohijskog patrijarhata. Istovremeno, za pokušaj izazivanja raskola optužuju bejrutskog mitropolita Iliju Audija. Na ovakav zaključak stručnjake za pravoslavlje u regionu Bliskog istoka naveli su javni istupi političara bliskih mitropolitu, ali i poklapanje ideja libanskih pravoslavnih političara sa američkim željama o pitanju pravoslavnih crkava u ovom regionu. Međutim, ima i onih koji misle da su to samo stavovi mitropolitovih prijatelja političara, a ne samog mitropolita Audija.
Protiv mitropolita Audija je povedena kampanja da deli Antiohijsku crkvu, koja je posle upozorenja Asada pojačana. Reagovalo je i Ministarstvo odbrane Libana, koje je stalo u odbranu mitropolita Audija – navelo je da otvaranje univerziteta nije svedočanstvo podele, jer svaka eparhija ima svoje škole, bolnice i druge ustanove.
GUTANjE ANTIOHIJSKE CRKVE Eksperti portala geo-politica.info ipak smatraju da „nema sumnje da Zapad želi da proguta Antiohijsku crkvu, iako u Libanu nema uslova za raskol“. Zapadu smeta Antiohijska crkva, jer je smatraju glavnim „krivcem“ za rast uticaja Moskve u regionu. Navode se čak i argumenti da su vernici Antihijske pravoslavne crkve izuzetno pomogli ruskoj vojsci u Siriji, što joj se na Zapadu ubraja u grehe. Zato žele da Antiohijsku crkvu razbiju.
O pitanju raskola Antiohijske crkve izuzetno su se angažovale i diplomate iz ukrajinske ambasade u Bejrutu. Mimo diplomatskih običaja čak je ambasador Ukrajine u Libanu Igor Ostaš pozvao patrijarha Jazidžija da podrži novu „Pravoslavnu crkvu Ukrajine“, a objavio je i članak i „Dejli staru“ 10. januara 2018. o „crkvenom pitanju“, pri čemu je tri pasusa posvetio „Libanskoj crkvi“. Osim što je „Pravoslavnu crkvu Ukrajine“ nazvao „simbolom slobode“, ambasador je uporedio novu „crkvu“ i njene probleme sa crkvenom u situacijom u Libanu. Napisao je da Ukrajina ima velikog suseda – Rusiju, koja ugrožava slobodu Ukrajinaca, a Liban – Siriju, koja pokušava da kontroliše „libansku crkvu“, isto kao što Rusija pokušava da kontroliše „Ukrajinsku crkvu“. Poruka više nego jasna, jer podstiče pravoslavne Libana na krenu ukrajinskim putem raskola.
Odgovor ukrajinskom ambasadoru je stigao mesec dana kasnije od strane ruskog ambasadora u Libanu Aleksandra Zasipkina: „Ako Petar Porošenko nastupa kao glavni inicijator i ’krsni otac’ raskola pravoslavlja u Ukrajini, onda predsednik Sirije Bašar Asad i predsednik Libana Mišel Aun vode politiku dobrosusedstva i ravnopravnosti svih konfesija, ne dozvoljavajući raskole unutar konfesija. Pri tome ovo je usmereno na rešavanje strateškog zadatka očuvanja hrišćana na Bliskom istoku – kolevci hrišćanstva.“ Na kraju članka ruski ambasador je zaključio: „Moguće je pokušati zabiti klin i rešavati nastalu situaciju po ukrajinskom primeru i odgurnuti Liban od Sirije. Međutim, dovesti ovo do kraja nije moguće, jer pravoslavni u Libanu odlučno podržavaju jedinstvo Antiohijske pravoslavne crkve.“
Izvori lista „Al Ahbar“ navode da ukrajinski raskol nije izolovana pojava i ne tiče se samo rusko-ukrajinskih odnosa. Ako pravoslavni svet prizna raskolničku „Pravoslavnu crkvu Ukrajine“, onda će se to neminovno preliti i na druge države koje bi da dobiju autokefalnu crkvu, bez obzira što je jasno da granice pravoslavnih crkava ne moraju da se poklapaju s državnim granicama. Upravo činjenica da Antiohijska crkva deluje na prostoru dve države čini je pogodnom metom za raskol.
Eksperti za pravoslavlje u regionu Bliskog istoka smatraju da se mora biti krajnje oprezan iako Antiohijska crkva ima snage da se odupre raskolu, a zalog njenog jedinstva je aktuelni patrijarh. Prvo, aktuelni pokušaji raskola u Antiohijskoj crkvi su bukvalno sudbonosni, jer su povezani sa pokušajima usvajanja nekanonske prakse, kršenja crkvene tradicije i udara na Rusiju.
NOVIJA ISTORIJA ANTIOHIJSKE CRKVE Treba znati da ovo nije prvi pokušaj Zapada da razdvoji Antiohijsku pravoslavnu crkvu. Iza prvog pokušaja stoji Francuskoj i to 1928. godine. Međutim, to nije bila jedina šteta koju su Francuzi naneli pravoslavnima Sirije i Libana. Istorija Antiohijske pravoslavne crkve nije tekla pravolinijski, posebno od 1918. kada su Siriju i Liban zauzeli Englezi i koji su sledeće 1919. ove teritorije predali Francuskoj, posle čega su imale status protektorata. Godine 1923. Francuska deo teritorije koja je pripadala Antiohijskoj crkvi (Klikija, Edesa i Mardin) predaje Republici Turskoj, da bi krajem 30-ih godina prošlog veka Turskoj predali i region Aleksandrete (Iskenderun) s Antiohijom, drevnim centrom Patrijarhata. Ovi su hrišćani u Turskoj dovedeni u veoma težak položaj, piše „Vikipedija“.
Godine 1920. francuske vlasti su izuzele iz sastava Sirije tzv. Veliki Liban (pre autonomnu oblast Gornji Liban), pri čemu su većinu stanovništva činili hrišćani (maroniti, lojalni Francuskoj). Posle 1928. godine deo pravoslavnih Libana prvi put je istupio sa idejom stvaranja Libanske crkve, tvrdeći da je crkvena nezavisnost logični nastavak političke samostalnosti. Ova težnja je bila podržana od francuskih vlasti, ali ideju nisu prihvatili pravoslavni Sirije. Posle teških pregovora u Bejrutu i Zahli 1929. dve strane su se dogovorile da patrijaršijska stolica ostane u Damasku, navodi dalje „Vikipedija“.
Patrijarh Aleksandrijske crkve Aleksandar III (1931–1958) bio je pristalica arapskog nacionalizma, te je zajedno sa muslimanima podržao arapski nacionalistički pokret. Takođe je doprineo da se 1940. u Damasku formira jezgro arapske nacionalističke partije „Baas“, koja je uspela da prinudi Francusku da 1941. prizna formalnu nezavisnost Sirije i Libana, da bi 1947. i definitivno povukla i poslednjeg vojnika iz ovih zemalja.
Antiohijska pravoslavna crkva u hijerarhiji pravoslavnih autokefalnih crkava, zauzima treće mesto, odmah posle Carigradske i Aleksandrijske patrijaršije. Antiohijska patrijaršija se smatra jednom od četiri drevne patrijaršije Vaseljenske crkve. Prema predanju, osnovali su je apostoli Petar i Pavle oko 37. godine u Antiohiji. Od 451. godine dobija status patrijaršije. Iz Antiohijske crkve potiču mnogi sveti podvižnici i predvodnici pravoslavlja: Sveti Jovan Zlatousti, rođen u Antiohiji, veliki Jovan Damaskin i Ilarion Veliki, osnivač monaštva u Palestini, i mnogi drugi. Nadležnost Antiohijske patrijaršije obuhvata: Siriju, Liban, Irak, Kuvajt, brojne eparhije u Evropi, Americi i Australiji. Puna istorijska titula poglavara Antiohijske crkve glasi: „Njegovo blaženstvo patrijarh Velike Antiohije, Sirije, Kilikije, Mesopotamije, i sveg Istoka“, piše na „Vikipediji“.
Danas Antiohijska patrijaršija u Pravoslavnoj crkvi zauzima po časti treće mesto, posle Aleksandrijske, a pre Jerusalimske patrijaršije. Sedište joj je u Damasku. Sveti sinod ove crkve čine svi njeni mitropoliti. Sedišta episkopa su: u Damasku, Parizu, Sidneju, Alepu, Basri, Homsu, Hami, Laodikiji, Arkadiji, Tiru, Zahlu, Trip oliju, Ibail i Bejrutu, a u Turskoj – Amidi, Teodosiopolju i Tarsu. U Americi episkope imaju: Sao Paolo, Inglvud, Buenos Ajres, Meksiko, Čile, Njujork. Bogoslovski fakultet radi u manastiru Balamand, a Bogoslovija u Tripoliju.
Antiohijska patrijaršija izdaje pet časopisa i listova, i ima veoma razvijenu haritativnu delatnost. Ima dobro organizovane i uređene organizacije pravoslavne omladine na svim nivoima, od osnovne škole do univerziteta. Episkopat Antiohijske pravoslavne crkve čine 32 episkopa, a broj vernika je oko pet miliona, podaci su „Vikipedije“.
