Opšte je prihvaćeno vjerovanje: spermatozoidi su poput trkača u epskoj trci, takmiče se jedni protiv drugih za pristup jajnoj ćeliji. Jajna ćelija, zauzvrat, strpljivo čeka da pobjednički spermatozoid probije njenu spoljašnju membranu, pokrećući oplodnju.
Ova naracija o trci spermatozoida i čekanju jajnih ćelija opstala je kroz vrijeme — a ipak, jednostavno nije tačna. Naučna istraživanja su iznova i iznova razotkrivala ovu ideju, piše Politika.
U svojoj novoj knjizi „Jači pol: Šta nam nauka govori o moći ženskog tijela” Star Vartan bavi se ovim i drugim mitovima o ženskom tijelu, ističući šta nam nauka zapravo govori o razlikama u biologiji između polova i gdje još uvijek postoje praznine u znanju, djelimično zbog istorijskog nedostatka istraživanja usmjerenih na ženke.
Stvaranje svih jajnih ćelija odjednom, testiranje na stres i odbacivanje većine njih, i imati jedno dostupno za oplodnju je adaptacija sisara. To predstavlja promjenu u reproduktivnoj strategiji, prema navodima profesorke Linet Sivert, koja je biološki antropolog sa Univerziteta Masačusets. Obe proizvode i jaja i spermu kontinuirano, u velikim količinama, i tokom cijelog života dok ne umru. Ženke riba i žaba izbacuju svoje mase jaja u vodu, a mužjaci izbacuju, polaže ili generalno usmjeravaju svoju spermu u pravcu jaja. Jaja koja se oplode se zatim razvijaju — ili se ne razvijaju, zbog uslova okoline, ili ih pojedu predatori. Morske kornjače imaju polne odnose, ali i dalje polaže stotine oplođenih jaja istovremeno i to čine dok ne ostare. A za sve ove životinje, reprodukcija je igra brojeva. Mnogo jaja, mnogo spermatozoida, mnogo oplođenih jaja i mladunaca, sa samo nekoliko mladih koji prežive. U mnogim slučajevima, novoizlegle kornjače, punoglavci i male zmijine bebe su važan izvor hrane za druge životinje koje žive u njihovom ekosistemu, poput biološke ponude široj zajednici. Ovaj dizajn „više reproduktivnih stvari je bolje” i dalje koriste muškarci, ali ne i ženke.
„Ljudski mužjaci i dalje prate obrazac ribe. I dalje izbacuju milion spermatozoida. Ne čiste spermatozoide, ne izbacuju najbolje spermatozoide, već samo izbacuju svu spermu baš kao riba”, kaže Sivert.
Ženke sisara su domaćini mehanizmima preko kojih se jaja (i spermatozoidi) koriste za razmnožavanje unutar njihovih tijela, dok vodozemci, gmizavci i ribe dozvoljavaju da spoljašnji ekološki uslovi poput temperature, predatora, saliniteta i zagađivača odlučuju ko živi, a ko umire. Obe strategije su očigledno efikasne, ali zašto bi se sisari udaljili od uspješnog modela?
Moglo bi biti… Da dugovječniji sisari mogu da skladište epigenetske informacije o lokalnim uslovima dok rastu, što bi moglo uticati na to kada i koje jajne ćelije i spermatozoidi se biraju. Izbori o tome ko će živjeti, a ko neće, donose se prije ili tokom začeća, umjesto poslije, što rezultira potomstvom koje je najbolje prilagođeno trenutnim uslovima.
Dalje, ona objašnjava da to što jajne ćelije biraju spermu je osnovna biološka činjenica koja je „otkrivena“ poprilično puta tokom godina. Tvrdoglavost priče o „aktivnom spermatozoidu i jajnoj ćeliji koja čeka” uprkos činjenicama ističe koliko je ljudima teško da prihvate biološke narative koji su suprotni našim kulturnim idejama. Naime, sredinom 1980-ih, prvi put je otkriveno da je jajna ćelija zapravo aktivni faktor u oplodnji. Jajna ćelija to radi koristeći svoju zona pellucida (debeli proteinski omotač koji štiti jajnu ćeliju) da hemijski uhvati spermatozoid, testira ga, a zatim odbaci ili pusti njegov DNK u jajnu ćeliju. Spermatozoid, koji se pomjera naprijed-natrag, ne može da prekine ni jednu hemijsku vezu, ali jajna ćelija može. Istraživanja iz 1990-ih su nastavila da podržavaju ovu ideju i ona je široko prihvaćena.
Ipak, tokom posljednjih 20 godina, naučnici nastavljaju da „otkrivaju“ ovu činjenicu. Godine 2017. časopis Quanta objavio je članak o istraživaču čiji je rad „osporavao ovu dogmu” da „jajna ćelija nije pokorna, poslušna ćelija kakvu su naučnici dugo mislili da jeste”, a 2019. godine, članak u časopisu Univerziteta u Virdžiniji naveo je:
„Stara ideja o jajnoj ćeliji kao pasivnom partneru za ulazak spermatozoida je nestala. Umjesto toga, istraživači su otkrili da postoje molekularni igrači na površini jajne ćelije koji se vezuju sa odgovarajućom supstancom na spermatozoidu kako bi olakšali spajanje njih dvije.”
Ovo „ponovno otkrivanje” već poznatih naučnih informacija o interakciji jajne ćelije i spermatozoida obrađeno je u članku u časopisu Ms. Magazine iz 2024. godine o Evelin Foks Keler, pionirki u oblasti feminističke filozofije nauke. Ideja o pasivnoj jajnoj ćeliji i aktivnom spermatozoidu jednostavno nije htjela da nestane, čak ni u istim časopisima koji su objavili istraživanje da to nije istina.
Najnoviji dokazi pokazuju da jajna ćelija ne samo da odlučuje koju spermu želi da primi, već može privlačiti ili odbijati različite spermatozoide čak i prije nego što stignu do jajne ćelije. Naučnici sa Univerziteta u Stokholmu, u saradnji sa kolegama sa Univerziteta u Mančesteru, 2020. godine otkrili su da jajne ćelije oslobađaju hemikaliju koja može privući spermatozoide dok putuju. Takođe su otkrili da različite jajne ćelije privlače različite vrste spermatozoida – nisu sve jajne ćelije privukle istu spermu. Jajne ćelije su ponekad privukle spermu koja nije bila od njihovog partnera.
Ovo su otkrili dobijanjem reproduktivnog materijala od parova koji su im dali dozvolu u klinici za vantjelesnu oplodnju u Mančesteru.
„Svaki eksperimentalni blok sastojao se od folikularne tečnosti i uzoraka sperme od jedinstvenog seta od dva para, izlažući spermu svakog muškarca folikularnoj tečnosti njihovog partnera i osobe koja nije partner”, napisali su istraživači o svojim metodama, prenosi Live Science.
Takođe, nauka je pokazala da je, suprotno nekim kulturnim pričama, menstrualni ciklus veoma osjetljiv na očuvanje energije – zapravo jajne ćelije svakog mjeseca ratuju tako da samo najjače prežive, a ta pobjednička jajna ćelija šalje signale i bira sa kojim spermatozoidom će se ujediniti da bi stvorila novo ljudsko biće.
Glassrpske.com
