Srpska pravoslavna crkva i njeni vernici obeležavaju jedan od najvećih srpskih praznika – Vidovdan. Ovaj veliki dan se dovodi u vezu sa knezom Lazarom i Kosovskim bojem, ali i sa Svetim Vidom, te je prema narodnim verovanju važno je šta će se na ovaj dan videti, jer će kasnije u tome biti i uspeha.
Danas je Vidovdan – državni, verski i istorijski praznik. Slavi se u znak sećanja na Kosovski boj 1389. godine, kada se srpska vojska suprostavila turskom prodiranju na Balkan.
Takođe, ime praznika se vezuje i za svetog Vida, koji je prema “Prologu” vladike Nikolaja Velimirovića, poreklom sa Sicilije.
Među Srbima praznik ima poseban etički i moralni karakter, a reči kneza Lazara pred Kosovski boj prenose se generacijama.
Vidovdan se proslavlja dostojanstveno, mirno, bez veselja. U svim pravoslavnim hramovima služi se parastos našim vojnicima palim na bojnom polju, i svim do danas postradalim mučenicima koji su na razne načine život dali za pravoslavnu veru.
Prema narodnom verovanju, važno je šta će se na ovaj dan videti, jer će se kasnije baš u tome imati uspeha.
Ponegde, izlazi se do podneva na groblja i donosi hrana, riba obavezno.
Vidovdanska trpeza ove godine je posna, jer pada u vreme Petrovskog posta.
Tradicionalno, podelom đačkih knjižica, na Vidovdan se i zvanično završava školska godina.
Proslavlja se i kao dan grada Kruševca. Baš tu nalazi se crkva – Lazarica, u kojoj se pričestila srpska vojska pred odlazak u Boj na Kosovu.
Deo vojske se, kažu pričestio i u crkvi brvnari u Prolomu, u čijem dvorištu raste šest šljiva uvijenih stabala.
Prema jednoj od legendi, šljive se uvijaju od žalosti za knezom Lazarom i njegovim vojnicima koji su pošli u smrt, prolazeći pored stabala.
Obeleževa ga Kruševac, ali i Čikago
Ovaj veliki praznik se proslavlja kao dan grada Kruševca. Nekadašnja gradonačelnica Čikaga Lori Lajtfut 2021. godine proglasila je Vidovdan praznikom tog grada, ističući da taj praznik slavi pomirenje i izdržljivost naroda koji je bio potlačen, koji stremi ka slobodi, dostojanstvu i jednakosti – univerzalnim idealima koji inspirišu.
Spomenici junacima
Stradanju srpskih vojnika je posvećen spomenik podignut na Gazimestanu 1953. godine, rad Aleksandra Deroka, dok Spomenik kosovskim junacima, koji je otkriven 28. juna 1904. godine u okviru proslave stogodišnjice Prvog srpskog ustanka, u prisustvu kralja Petra Prvog Karađorđevića, predstavlja simbol Kruševca i delo je srpskog vajara Đorđa Jovanovića, piše RTS.
U Srbiji se danas nizom manifestacija obeležava nacionalni praznik Vidovdan, kao i 635. godišnjica Boja na Kosovu, a tim povodom u Kruševcu će biti održana centralna manifestacija i svečana sednica Vlade Srbije.
Sednici Vlade, u Gradskoj kući u Kruševcu, prethodiće deo centralne državne ceremonije obeležavanja Dana sećanja na vladavinu kneza Lazara – 28. jun, koju će predvoditi premijer Miloš Vučević.
U manastiru Ravanica ujutru će biti održan parastos Svetom knezu Lazaru i kosovskim junacima koji će služiti vladika Ignjatije i sveštenstvo SPC, a kome će prisustvovati premijer Vučević.
Njega će u manastirskoj porti dočekati vladika braničevski Ignjatije i igumanija mati Marija. Gosti će potom otići da se poklone ispred kivota kneza Lazara Hrebeljanovića i upale sveće. Vladika braničevski će služiti liturgiju od 9 sati.
U Gradskoj kući u Kruševcu, u 11.20 časova, počeće sednica vlade, a u 12 sati premijer Vučević položiće vence na Spomenik Kosovskim junacima.
Premijer će se zatim obratiti javnosti, a od 12.30 sati predviđen je obilazak Taktičko – tehničkog zbora, odnosno prikaza naoružanja i opreme. Praznik će, kao i svake godine, biti obeležena i na Kosovu i Metohiji.
U manastiru Gračanica sutra će biti završena višednevna manifestacija obeležavanja Vidovdana. U porti manastira Gračanica biće služena liturgija i obavljeno sečenje Vidovdanskog kolača, a biće dodeljene i medalje “Majka devet Jugovića”. Na Gazimestanu biće služen parastos.
Program počinje od 9 časova. Kruševac i ovog 28. juna obeležava Dan Grada – Vidovdan. Obeležavanje Vidovdana u Kruševcu počeće polaganjem venaca i svetom liturgijom u crkvi Lazarici sa početkom u 7.30 časova, a u 10 sati je litija i pomen kod spomenika Kosovskim junacima.
U 13 sati je polaganje cveća u organizaciji Grada kod spomenika kosovskim junacima, a u 17 časova je otvaranje novog igrališta za odbojku na pesku (kod Hale sportova), sat kasnije otkrivanje bisti glumcima Miliji Vukoviću i Marku Živiću, na Trgu glumaca. Za 19 časova zakazana je svečana sednica Skupštine grada Kruševca na kojoj će biti dodeljene Vidovdanska nagrada i priznanja.
Ovogodišnji dobitnik Vidovdanske nagrade je prvi potpredsednik vlade i ministar finansija Siniša Mali. Kada je reč o Čačku, za Vidovdan na ustaničkom Ljubiću održaće se velika narodna svetkovina “Carski i Tanaskovi dani”, posvećena slavnoj srpskoj istoriji od Kosova pa do današnjeg dana. Vidovdan je veliki nacionalni praznik Srba i državni praznik kojim se izražava poštovanje i zahvalnost svima koji su se borili za otadžbinu.
Srpska pravoslavna crkva, njeni vernici, Srbi uopšte, Vidovdan obeležavaju s posebnim poštovanjem, pre svega kao sećanje na svesnu žrtvu kneza Lazara, kosovskog mučenika, i svih njegovih saboraca, u Boju na Kosovu na Vidovdan 1389, protiv Turaka. Nakon boja, telo kneza Lazara je preneto i sahranjeno u njegovoj zadužbini, manastiru Ravanici kod Ćuprije, a zatim preneto u Ravanicu Sremsku, odakle je 1942. godine preneto u Sabornu Crkvu u Beogradu. Sada se njegove mošti nalaze u manastiru Ravanica kod Ćuprije.
Za vreme svog života obnovio je manastir Hilandar i Gornjak, podigao manastir Ravanicu i Lazaricu i mnoge druge crkve i manastire. Vidovdan je kao praznik Srpska pravoslavna crkva prvi put unela u svoj kalendar tek 1892. godine. Svi potonji oslobodilački napori Srba uvek su bili i u znaku Kosova i Metohije.
Vodeća odrednica oslobodilačke borbe tokom čitavog 19. veka bila je poziv na oslobođenje Kosova. S posebnim pijetetom Vidovdan je na državnom nivou u Srbiji obeležavan 1889, kada je u Kruševcu, odakle je knez Lazar krenuo u Boj na Kosovo 1389, povodom pet vekova od bitke, održana velika manifestacija.
Tada je izgrađen i reprezentativan spomenik na centralnog gradskom trgu. Na Vidovdan 1919. godine potpisan je i Versajski sporazum kojim je okončan Prvi svetski rat, dok je 1921. godine kralj Aleksandar Prvi Karađorđević doneo Vidovdanski ustav Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, a 1948. godine na Vidovdan je doneta Rezolucija Informbiroa kojom se Titova Jugoslavija razišla sa Staljinovim Sovjetskim savezom.
Sveti arhijerejski sabor SPC je 1961. godine ustanovio praznik posvećen Svetim srpskim mučenicima postradalim za hrišćanstvo, od vremena Svetog velikomučenika Kneza Lazara do danas, dok se od 1969. godine, proslavlja i uspomena svih novomučenika srpskih, njih 7.000, i peva im se posebna služba, koju je sastavio Sveti Vladika Nikolaj. Taj praznik se proslavlja zajedno sa Vidovdanom.
U red novomučenika srpskih upisani su i svi oni koji su postradali u borbi protiv albanskih terorista i u agresiji NATO-a 1998/1999. godine. “Junaci otadžbine”, u kojoj se nalaze biografije i fotografije više od 1.000 poginulih i nestalih pripadnika Vojske SCG i MUP-a Republike Srbije, od 10. februara 1998. do okončanja agresije NATO-a na našu zemlju, i spisak njihovih imena sa molbom da se u crkvama i manastirima pominju na liturgijama u određene dane.
