Odlukom Ustavnog suda BiH, zabranjeno je izvođenje nastave za nastavni predmet Istorija za 9. razred osnovne škole na osnovu strana 185 – 192. udžbenika “Istorija za 9. razred osnovne škole”, čiji je izdavač Zavod za udžbenike i nastavna sredstva Istočno Sarajevo, izdanje za 2024. godinu.
Saopštio je to Ustavni sud BiH, koji danas i sutra održava 153. plenarnu sjednicu u Sarajevu, a na kojoj razmatra zahtjeve za ocjenu ustavnosti i apelacije, te druga pitanja.
“U dosadašnjem toku zasjedanja Ustavni sud je donio Odluku kojom je utvrdio da član 4. stav (1) tačka 12) Pravilnika o nastavnom planu i programu za osnovni odgoj i obrazovanje Republike Srpske i Prilog broj 20 – Nastavni program za nastavni predmet Istorija za IX razred osnovne škole u dijelu koji se odnosi na “Temu 11. Republika Srpska i Odbrambeno-otadžbinski rat” nisu u skladu sa Ustsavom BiH i suprotni su standardima iz Okvirnog zakona o visokom obrazovanju i Zajedničke jezgre kao odluka institucija BiH”, naveo je Ustavni sud BiH.
Stoga je, dodaje se, te akte stavio van snage i oni su prestali važiti od dana njihovog objavljivanja u “Službenom glasniku Republike Srpske” broj 77/24.
Za provođenje današnje odluke Ustavni sud je zadužio ministra prosvjete i kulture Republike Srpske i direktora Republičkog pedagoškog zavoda Republike Srpske.
Ustavni sud, dodaje se, zapaža da iz spornog priloga – sadržaja programa koji se odnosi na temu “Republika Srpska i Odbrambeno-otadžbinski rat” proizlazi da je nastavnim programom predviđeno da svi učenici treba da obrađuju sljedeće teme: “Nastanak Republike Srpske, Vojska Republike Srpske i Odbrambeno-otadžbinski rat (1992–1995), Stradanje i zločini nad srpskim narodom i Republika Srpska poslije Dejtonskog sporazuma – Kultura pamćenja u lokalnoj zajednici.”
“Zatim iz kolone koja se odnosi na ‘Ishod učenja’ proizlazi da svaki učenik u Republici Srpskoj treba objasniti okolnosti i značaj nastanka Vojske Republike Srpske, navesti uzroke i posljedice Odbrambeno-otadžbinskog rata, navesti najznačajnije ratne operacije Vojske Republike Srpske, ratna žarišta i njihov značaj, navesti mjesta stradanja Srba tokom Odbrambeno-otadžbinskog rata, kao i najveća stratišta Srba u XX vijeku, navesti primjere uništenja kulturno-istorijskog nasljeđa srpskog naroda, procijeniti značaj njegovanja kulture sjećanja na žrtve Odbrambeno-otadžbinskog rata, kao i tradicije i kulture srpskog naroda”, dodaje Ustavni sud BiH.
Ustavni sud, dodaje se u saopštenju, “primjećuje da iz spornog dijela nastavnog programa, odnosno tema koje trebaju biti obrađivane, slijedi da teme koje se odnose na Republiku Srpsku i srpski narod obuhvataju veći dio nastavnog plana i programa za osnovnu školu”.
“Ustavni sud smatra da se takav pristup, kojim se nastavnim planom isključuju perspektive pripadnika drugih etničkih grupa, ne može smatrati usklađenim s obavezom Ministarstva da podržava i njeguje različite kulture, jezike i vjeroispovijesti svojih učenika, te da podržava i njeguje različite kulture i toleranciju na različitost. Iz osporenih odredbi uopšte nije jasno kako i na koji način se pobrojane teme odnose na pripadnike drugih konstitutivnih naroda i pripadnika grupe ostalih”, naveli su iz Ustavnog suda BiH.
Takođe je, dodaje se, nejasno kako se pripadnicima drugih konstitutivnih naroda i ostalim u obrazovnom procesu omogućava da, uz vlastiti kulturni identitet, razvijaju i svijest o privrženosti BiH, “razumijevaju i njeguju potrebe za kulturom i očuvanjem nacionalnog kulturnog nasljeđa i kulturnih dobara, te razvijaju poštovanje različitosti i mišljenja drugih na način koji podstiče ravnopravnost i toleranciju”.
“U situaciji kada sporne odredbe nastavnog plana i programa onemogućavaju da se istorijska viđenja pripadnika drugih društvenih grupa uklope u praktičnu realizaciju nastavnog plana i programa, Ustavni sud smatra da se osporene odredbe nastavnog plana ne mogu smatrati usklađenim s načelima iz člana 3. Okvirnog zakona”, navodi Ustavni sud BiH.
Ustavni sud, dodaje se u saopštenju, “zapaža da je 9. januar označen kao Dan Republike Srpske, rat u Bosni i Hercegovini je predstavljen kao građanski rat, prezentovana je ‘Deklaracija Skupštine srpskog naroda u Bosni i Hercegovini’, navedeno je da su institucije Bosne i Hercegovine zajedničke institucije”.
Osim toga, kako dodaje Ustavni sud BiH, “navedeno je da Republika Srpska ‘njeguje bliske veze sa svojom maticom Srbijom’, da je ‘odluka o statusu Brčkog, koje je u ratu bilo u Srpskoj, bila na štetu srpskog entiteta'”.
Zatim, Ustavni sud naročito naglašava da je navedeno: ‘protiv interesa Republike Srpske nerijetko su bile odluke Kancelarije visokog predstavnika i Ustavnog suda BiH’, a zatim je u dijelu koji nosi naziv ‘Pitanja i zadaci’ postavljeno pitanje ‘Koje su dvije institucije služile za podrivanje nadležnosti Republike Srpske i centralizaciji BiH?’. Osim toga, navedeno je ‘u Ustavnom sudu BiH bošnjačke i strane sudije preglasavale su u važnim predmetima srpske i hrvatske sudije. Tako je Ustavni sud donio odluke o: konstitutivnosti sva tri naroda na cijelom prostoru BiH, osporavanju znamenja Republike Srpske (grb i himna), kao i Dana Republike (9. januar) itd”, navodi Ustavni sud BiH.
