Da je veštačka inteligencija prava “zvezda profesije” kada je reč o astronomiji verovatno ne biste ni slutili, ali poslednje istraživanje galaksije M87 govori upravo o tome: AI tehnologije ubedljivo dominiraju istraživanjima o svemiru i astronomima pomažu u istraživanju i obradi podataka, zahvaljujući čemu danas možemo razumeti šta se krije iza zvezdanog neba i uživati u “svemirskim” fotografijama nepreglednih komsičkih prostranstava.
Dok većina nas smatra neuronske mreže novim i još uvek nedovoljno istraženim trendom, astronomima one uveliko pomažu u istraživanjima nepreglednih kosmičkih horizonata. Među prvima, za pomoć veštačkoj inteligenciji su se obratili naučnici Univerziteta u Arizoni još davne 1990. godine, a i preko 30 godina kasnije moć tehnologija verno služi astronomima: među poslednjim otkrićima je i stvarna veličina crne rupe u središtu galaksije M87, koja je daleko tamnija i veća nego na originalnoj slici.
The 1st-ever photo of a supermassive black hole just got an AI 'makeover' and it looks absolutely amazing https://t.co/WgORqsEaHb
— Gregory Christiano (@Gregory27359069) June 30, 2023
Evolucija tehnologije: od posmatranja golim okom do veštačke inteligencije
Pre svega 150 godina, čovek je kosmos posmatrao samo golim okom ili uz pomoć teleskopa i sve što je mogao videti bile su zvezde i tek poneka planeta. Nešto kasnije, naučnik Edvin Habl pokazao je da u kosmosu postoje ne samo zvezde, već i nebrojano mnogo galaksija, ali i drugih objekata. Razvoj i unapređenje tehnologije sa vremenom su dali jasniji i precizniji uvid u to šta se nalazi nad našim glavama, kao i koje pretnje pojedini objekti u svemiru mogu predstavljati po našu planetu. Početak 2010. godine, u svet astronomije doneo je veštačku inteligenciju, koja je na samom početku služila za raspoznavanje zakonitosti izdvajanja galaksija, budući da je u astronomiji istraživanje često poput “traženja igle u plastu sena”, a tek u 1 posto slučajeva postoje naznake da su u pitanju daleke galaksije.
Physics Photo Of the Day:
— Physics In History (@PhysInHistory) July 3, 2023
Astronomer Edwin Hubble peers through the eyepiece of the 100-inch Hooker telescope at California's Mt. Wilson Observatory. pic.twitter.com/lUOKG33P4D
Mašinsko učenje i Ajnštajnova teorija relativiteta
Sa razvojem tehnologija, veštačka inteligencija postala je neprikosnovena “zvezda profesije”, pa je tako početkom ove godine naučni tim iz Južnoafričke Republike uz pomoć mašinskog učenja uspeo je da otkrije jedinstveni objekat koji može predstavljati ostatak eksplozije dveju masivnih crnih rupa nakon njihovog sudara! Hipotetički, dobijeni podaci mogli bi poslužiti kao osnova za novu analizu Ajnštajnove teorije relativiteta i otvoriti novo poglavlje u nauci.
Astronomers used machine learning to mine data from South Africa’s MeerKAT telescope: what they found https://t.co/3IUYY8Vdt3 pic.twitter.com/XfKNT4ktHB
— JAJA (@JajaAgpalo) April 6, 2023
Novi “svemirski” opservatorijum u Čileu
Naredna godina sa sobom donosi još jedan veliki projekat, koji bi bilo nemoguće realizovati da nije veštačke inteligencije: naime, u toku je izgradnja opservatorijuma Vere Rubin u Čileu, koja će moći da generiše fotografije kosmosa u toliko visokoj rezoluciji, da će za njihovo prikazivanje biti potrebno preko 1500 ekrana! I ne samo to, očekuje se da će zahvaljujući ovom projektu, u narednih deset godina biti generisano oko 500.000 terabajta podataka, a sve zahvaljujući algoritamskoj obradi svih dosadašnjih informacija. Poređenja radi, to je gotovo 50 puta više informacija no što se nalazi u Biblioteci kongresa Sjedinjenih Američkih Država.
Time for a reintroduction!
— Rubin Observatory (@VRubinObs) May 31, 2023
Vera C. Rubin Observatory is a new facility being built on Cerro Pachón in Chile (you might know us by our former name: LSST). When complete, Rubin will image the sky every 3-4 nights for 10 years, using an 8.4m telescope & 3200 MP car-sized camera! 🧵 pic.twitter.com/7QCK5kO8OR
