Dva vodeća kandidata na izborima u Finskoj predstavljaju lijevo i desno krilo političkog spektra i razdvojeni su sa samo tri procentna poena pred otvaranje prvih biračkih mjesta.
Pojedini Finci će ove nedjelje glasati na biračkim mjestima koja se ranije otvaraju, dok se glavni dio izbora održava krajem mjeseca. Na osnovu prethodnih obrazaca glasanja, trećina birača u zemlji i inostranstvu mogla bi da glasa prije 28. januara, a Finci u inostranstvu takođe imaju pravo da glasaju tokom ovog perioda.
Sa spiska od devet kandidata, dvojica su isplivala kao glavni favoriti za prolaz u drugi krug, koji će biti održan sredinom februara, iako bi kasni nalet podrške kandidatu krajnje desnice i dalje mogao da bude iznenađenje.
Dva bivša ministra inostranih poslova Aleks Stub iz vladajuće desničarske Nacionalne koalicione partije, poznate kao Kokomus, i Peka Havisto iz redova Zelenih, ubjedljivo su ispred ostalih kandidata, prema istraživanjima javnog mnjenja, nakon duge kampanje u kojoj su suočili mišljenja u vezi s pitanjem svega, od spoljnopolitičkih poteza do omiljene muzike, knjiga, hrane, automobila koje voze i postova njihovih ljubimaca na društvenim mrežama.
Pozicija predsjednika u Finskoj jedna je od rijetkih u Evropi koja se istovremeno bira direktno i nije u velikoj mjeri ceremonijalna, za razliku od, na primjer, Italije, Njemačke, Estonije ili Poljske. Prema Ustavu Finske, predsjednik je odgovoran za spoljnu politiku van EU i vrhovni je komandant finske vojske. Međutim, predsjednik ne može da djeluje samostalno, jer mora da sarađuje sa Vladom tokom šestogodišnjeg mandata na čelu države.
Ova pozicija je dobila na značaju pod sadašnjim predsjednikom Saulijem Ninisteom, nakon što je Finska krenula da učvrsti svoje višedecenijsko usklađivanje sa NATO-om i formalno se pridruži vojnom savezu.
Aleks Stub predstavlja desnicu
Aleks Stub je prethodno bio premijer i ministar spoljnih poslova. Obrazovao se u SAD, a posljednjih sedam godina nije bio u politici. Prvo je radio u Evropskoj investicionoj banci u Luksemburgu, a zatim na univerzitetu u Italiji.
To odsustvo mu je možda donekle pružilo zaklon od domaćih političkih drama. Naime, njegova stranka Kokomus formirala je koalicionu vladu sa krajnje desnom Finskom partijom, koja je opterećena kontroverzama u vezi s rasizmom, podrškom etnonacionalističkim teorijama zavjere i vezama sa neonacističkim grupama, još od preuzimanja vlasti prošlog ljeta.
Iako je Stub do sada ostao iznad trzavica u Vladi, on ipak privlači podršku birača krajnje desnice koji bi više voljeli da vide njega u predsjedničkoj palati, nego njegovog liberalnog, gej protivnika iz partije Zelenih.
“Birači bi sa Aleksom Stubom dobili međunarodno veoma dobro povezanog i politički iskusnog predsjednika sa ogromnim znanjem o Evropskoj uniji i evropskoj politici”, smatra politikolog sa Univerziteta u Helsinkiju Dženi Karimaki.
Poliglota Stub je bio vatreno proevropski orijentisan tokom svoje političke karijere i podržavao je članstvo u NATO-u mnogo prije nego što je to postalo moderno.
Ipak dovodi se u pitanje njegov faktor “dopadljivosti”, posebno zato što se njegova partija tradicionalno smatra strankom finskih bogataša, a njegovo švedsko-finsko porijeklo, elitno obrazovanje, sklonost dizajnerskim odijelima i ponekad grub stav mogu da odbiju Fince radničke klase.
Peka Havisto predstavlja ljevicu
Ovo je treći pokušaj Peke Havista da postane predsjednik Finske. On je bio drugi posljednja dva puta na izborima, iza Saulija Ninistea.
Prvi otvoreno gej ministar u Vladi, Havisto je sa svojim partnerom više od 20 godina, pionir je LGBTQ zastupljenosti na najvišim nivoima politike, predvodi svoju stranku i radi kao izaslanik Ujedinjenih nacija. “Birači bi dobili predsjednika koji je bio na ključnoj poziciji kao ministar spoljnih poslova tokom finskog NATO procesa i stoga ima vrhunsko znanje u oblasti spoljne i bezbjednosne politike, kao i iskustvo kao mirovni pregovarač na globalnom jugu”, objašnjava Dženi Karimaki sa Univerziteta u Helsinkiju.
Havisto je rekao za Euronews da postoji osjećaj “pozitivnog zamajca” u njegovoj kampanji, dok obilazi zemlju u novom predizbornom autobusu.
“Ljudi su željni da razgovaraju o nacionalnoj bezbjednosti. Mnogo je entuzijazma u vazduhu”, dodaje on.
Iako je naizgled pokazao sposobnost da izbjegne potencijalne skandale tokom mandata u Ministarstvu spoljnih poslova, Havisto je ipak kritikovan zbog toga što je bio strog menadžer i zbog toga što je sprovodio plan da vrati finske državljanke udate za borce Islamske države i njihovu djecu, koja su ostala zaglavljena u izbjegličkom kampu u Siriji.
Havisto je takođe možda otišao predaleko u pokušaju da se predstavi kao kandidat običnih ljudi, čime je udaljio od sebe neke birače ljevice. Prema strategiji privlačenja glasača centra i meke desnice, Havisto je izjavio da nije “crveni” kandidat. On je kasnije pogazio taj “pogrešan korak”, rekavši za Euronews da “partijska pripadnost nije u prvom planu” u ovoj kampanji.
“Iskustvo Havista, njegove menadžerske vještine i stil su pod lupom u finskim medijima”, dodaje Dženi Karimaki sa Univerziteta u Helsinkiju.
Sedam drugih kandidata je u pretrpanoj trci
U predsjedničkoj trci je još sedam kandidata, ali za sada djeluje da se nijedan od njih nije probio na nacionalnom nivou.
Liderka partije Lijevi savez Li Anderson smatra se jednom od najboljih političarki svoje generacije, ali njeni rezultati u anketama i dalje “lebde” na srednjim jednocifrenim brojevima.
Juta Urpilainen, koja je na odsustvu s posla finskog komesara za EU, tek je krajem prošle godine, sa zakašnjenjem i pomalo mrzovoljno, uskočila u trku, ali nije uspjela da zadobije nikakvu realnu podršku za socijaldemokrate.
Sari Esaja iz demohrišćana, bivša poslanica Evropskog parlamenta i svjetska šampionka u brzom hodanju na 10.000 metara iz 1993, učestvuje u svojoj drugoj predsjedničkoj kampanji i još ima oko jedan do dva odsto podrške, dok Hjalis Harkimo, milioner i zvijezda rijaliti šoua, koji je pokrenuo sopstvenu stranku Pokret sada, takođe “čami” sa sličnim brojevima.
Oli Ren iz Stranke centra, još jedan bivši komesar EU i trenutno predsjedavajući Banke Finske, vodio je solidnu kampanju i odaje “predsjednički” utisak u svojim nastupima, ali nacionalni rejting njegove partije je u zastoju od posljednjih opštih izbora i to će se gotovo sigurno odraziti na njega. Naime, Ren će imati sreće da dobije više od 10 odsto glasova u prvom krugu.
Mika Altola, nezavisni kandidat sa spoljnopolitičkim iskustvom, doživio je oštar pad u anketama sa pozicije jednog od favorita prije godinu dana, na trenutne niske jednocifrene brojeve. Nedostatak partijske infrastrukture za podršku njegovoj kampanji i prethodnog političkog iskustva pokazali su se kao slabe tačke u njegovoj kandidaturi.
