Crkva je pod imenom “katolička crkva u Gornjem Vinarcu” uvrštena u spisak “spomenika pod zaštitom Ministarstva kulture u Prištini” iz 2016. godine
Ministarstvo kulture privremenih prištinskih institucija je, u svojoj kampanji prisvajanja materijalne i duhovne baštine SPC, započelo navodnu “obnovu” pravoslavne crkve u selu Gornje Vinarce, sedam kilometara od Mitrovice, na severnoj strani reke Ibra, objavljeno je na Fejsbuk stranici Grada Mitrovice.
Eparhija raško-prizrenska saopštila da je, osim što nije kontaktiralo SPC oko obnove tog objekta, ministarstvo u Prištini otišlo i korak dalje i proglasilo tu crkvu “katoličkom”, u očiglednoj nameri da prisvoji baštinu Srpske pravoslavne crkve.
Crkva je pod imenom “katolička crkva u Gornjem Vinarcu” uvrštena u spisak “spomenika pod zaštitom Ministarstva kulture u Prištini” iz 2016. godine.
U tekstu na internetu koji se poziva na izvore iz tog ministarstva pominje se da je popravljen krov od kamenih ploča, urađen trotoar i da je crkva iznutra omalterisana, a fotografije pokazuju da su stavljena privremena vrata, navodi Eparhija.
Ističe se da je pred crkvom postavljen znak tzv. Ministarstva kulture Kosova, gde se pominje opet naziv “katolička crkva u Vinarcu” i navode dve firme koja obavljaju radove, koji su, kako se tvrdi, pri kraju.
Министарство културе Косова без консултација са СПЦ врши радове на Православној цркви у селу Горње Винарце код Митровице и проглашава је „католичком црквом“https://t.co/OfP10YiFat
— Рашкопризренска (@EparhijaKIM) December 24, 2023
Eparhija raško-prizrenska izražava najoštriji protest zbog procesa koji, očigledno predstavlja nameru kosovskih vlasti, da crkve koje su albanski ekstremisti rušili ili oštećivali sada “obnavlja” bez ikakve konsultacije sa Crkvom kojoj ti objekti pripadaju i da menja njihov identitet, i pored postojećih istorijskih svedočanstava.
Eparhija raško-prizrenska će povodom ovog najnovijeg incidenta obavestiti međunarodne predstavnike, organizacije koje se bave verskim pravima i zaštitom kulturne baštine, jer kosovske institucije ne reaguju na tužbe SPC i ne izvršavaju svoje pravne obaveze prema našoj Crkvi čak ni u slučaju presuda najviših sudova, naglašava Eparhija u saopštenju.
Ističe se da se ta eparhija ne protivi obnovi svojih svetinja, od kojih još mnoge koje su uništili albanski ekstremisti 1998-1999. i dalje stoje u ruševinama, ali da se oštro protivi korišćenju navodne obnove radi preuzimanja srpske kulturne baštine i menjanja identiteta u cilju istorijskog revizionizma.
Zato je obnova porušenih srpskih crkava nakon martovskog pogroma rađena pod nadzorom Saveta Evrope, koji je garantovao zaštitu prava SPC.
Ako je prvi deo strategije albanizacije ovog prostora bio proterivanje srpskog stanovništva nakon rata 1999, kada je oko 200.000 Srba i nealbanaca bilo prinuđeno da napusti ove krajeve, i sistematsko uništavanje srpskih pravoslavnih crkava i grobalja da bi se zatrli svi tragovi našeg istorijskog postojanja, sada je protivno svim normama, ali i kosovskim zakonima cilj albanskih institucija na Kosovu da te crkve koje su rušene samostalno obnavlja menjajući njihov identitet, ukazuje Eparhija.
Naglašava se da je takvo ponašanje tzv. kosovskih institucija glavni razlog nemogućnosti normalne saradnje SPC sa institucijama koje otvoreno rade na negiranju naše istorije, identiteta i nasleđa, a sve u cilju stvaranja etnički čiste albanske teritorije.
Eparhija raško-prizrenska poziva međunarodne predstavnike da reaguju na ove incidente i preduzmu mere kako bi se buduće nasilje nad crkvama SPC zaustavilo.
“Menjanje identiteta crkava direktno izaziva etničku i versku netrpeljivost i kažnjivo je po zakonima Kosova, izaziva etničke i verske tenzije i onemogućava smirivanje situacije koja je višestruko pogoršana, posebno poslednjih godina”, ističe se u saopštenju.
Eparhija navodi da pravoslavna crkva u selu Gornje Vinarce postoji još od 14. veka, u selu koje je tada bilo čisto srpsko, sa 15 srpskih domova, što je zabeleženo i u turskom popisu neposredno nakon osmanskog osvajanja Kosova i Metohije u oblasti Isa-bega Ishakovića, 1455. godine.
U dokumentu koji je izdao Orijentološki institut iz Sarajeva 1964., koji je radio i druge turske popise iz kojih se vidi tadašnji sastav stanovništva, pominju se vinogradi u ovom selu, po čemu je očigledno i dobilo ime.
Po svojoj građevinskoj strukturi jasno se vidi da je crkva u Vinarcu slična grobljanskim crkvama iz 14-15. veka kojih je više na širem prostoru, sa oltarskom apsidom i za pravoslavnu tradiciju karakterističnom nišom za proskomidiju.
U selu se ne pominje prisustvo rimokatoličke zajednice, a koliko je poznato Eparhiji raško-prizrenskoj, rimokatolička biskupija nikada nije koristila ovu crkvu, niti o njoj ima ikakvih pisanih podataka i materijalnih dokaza.
Do 1999. godine, crkvu su koristili pravoslavni vernici koji su se ovde okupljali na prvi petak posle Vaskrsa, jer je crkva bila posvećena “Životvornom istočniku”, o čemu dodatno svedoči izvor u blizini.
Nakon proterivanja srpskog stanovništva, crkva u Gornjem Vinarcu je oskrnavljena, zapaljena, ispisana grafitima, a ulazna vrata su polomljena.
Nažalost, to je stanje mnogih naših crkava koje su u toku rata 1998-1999. godine oštetili ili uništili albanski ekstremisti. Ovo je još jedno svedočanstvo o crkvi koju je lokalno albansko stanovništvo smatralo srpskom, jer u protivnom ne bi bila skrnavljena i paljena, što je slučaj i sa mnogim drugim crkvama i manastirima koji su napadani, a sada se u medijima ili preko Ministarstva u Prištini proglašavaju za “albanske crkve”, naglašava Eparhija raško-prizrenska.
Prema ranijim podacima Eparhije raško-prizrenske, u vreme komunističkog perioda crkva je napadana i u ranijem periodu i devastirana je 1972. godine kada je grupa lokalnih Albanaca razbila vrata, prozore i demolirala unutrašnjost crkve pokušavajući da je zapali.
