Iako BiH još nije u potpunosti ispunila zadatke koje je postavila EU kao preduslov za početak pregovora, na sastanku evropskih lidera krajem mjeseca ipak joj se smiješi pozitivna odluka.
Iako se definitivna odluka neće znati vjerovatno do samog održavanja samita za otprilike dvije sedmice, nezvanično nam je više sagovornika istaklo da su bolje šanse da će do pozitivne odluke doći nego da neće, a kao dva glavna razloga ističu djelovanje Rusije u regionu i evropske izbore.
Što se tiče Rusije, nakon početka proširene invazije u februaru 2024. godine na Ukrajinu otvorili su se stari geopolitički rivaliteti u Evropi, i EU želi da demonstrira Rusiji, ali i Americi, da je sposobna da rješava probleme u svom dvorištu, a to bi bilo veoma teško ako i ovog puta izostane pozitivna odluka za BiH.
Izvjesna formulacija je da će BiH biti dodijeljen početak pregovora, a preostali uslovi koji nisu ispunjeni biće preformulisani kao novi uslovi za sam proces pripreme prve međuvladine konferencije, na kojoj će pregovori zvanično da počnu.
To je argument koji bi zemlje koje su željele da BiH daju datum još u decembru prošle godine mogle da koriste na predstojećem samitu – priznati dosadašnji djelimični uspjeh, a preostale uslove “prepakovati” u pripremu za sam početak pregovora.
Drugi razlog, kako nam je rečeno, odnosi se ne samo na činjenicu da će zbog izbora u junu, sezone godišnjih odmora nakon njih i početka rada nove Evropske komisije proces pristupanja biti “na ledu” najranije do kraja ove godine.
Naime, EU želi da BiH drži uz sebe i ne dozvoli Rusiji da ostvari propagandnu pobjedu da je proces pregovaranja propao, a početak pregovora bi im koristio kao dodatna motivacija da BiH nastavi s reformama.
Međutim, dodatni razlog je da evropska briselska elita, koju predvodi Ursula fon der Lajen, predsjednica Evropske komisije, želi da joj pomogne da ostvari još jedan mandat na čelu evropskog izvršnog tijela, a za to je važan svaki uspjeh, uključujući i uspješni početak pregovora sa BiH.
I Faris Kočan, ekspert za evropske integracije iz Slovenije, za “Nezavisne” kaže da je faktor Rusija značajan za odluke koje se donose u Briselu i naglašava, što rat bude duže trajao, to će imati veći uticaj na odnos Brisela prema BiH i regionu.
Ipak, kako je naglasio, geopolitika neće biti dovoljan osnov za donošenje odluke.
“Ako državna koalicija uspije da postigne barem minimalni konsenzus u vezi sa izbornim zakonom, zakonom o sprečavanju sukoba interesa i zakonom o sudovima, onda će BiH biti na dobrom putu da se do sjednice ‘ugase’ posljednja crvena svjetla, koja postoje na razini zemlja članica EU. Ovdje je bitno naglasiti, da se EU neće baviti time da li je osnovan vrhovni sud BH ili viši sud BiH i slično, već da se vidi da postoji minimalni konsenzus između njih”, smatra on.
Da zategnuti odnosi između EU i Rusije zbog Ukrajine imaju određen uticaj na odluke o BiH, indirektno je potvrdila Analena Berbok, ministarka spoljnih poslova Njemačke, koja se, uz Aleksandra Šalenberga, ministra za evropske i spoljne poslove Austrije, i Antonija Tajanija, ministra spoljnih poslova Italije, nalazi u posjeti BiH. Berbokova je uoči posjete zapadnom Balkanu rekla da EU odnosom prema zemljama regiona mora “zatvoriti bokove koje Rusija može iskoristiti za svoju politiku destabilizacije, dezinformacija i infiltracije”.
I evropski ministri su nakon sastanaka u Sarajevu na visokom nivou iskazali spremnost da se prizna dosegnuti napredak BiH, a u tome je posebno prednjačio ministar Šalenberg.
“Više ste uradili u proteklih nekoliko mjeseci nego u proteklih nekoliko godina. Pitanje je zašto vam je toliko trebalo”, rekao je on na pres-konferenciji u Sarajevu.
Tajani je rekao da je za Italiju zapadni Balkan prioritet, te da je, zajedno s Austrijom, oformljena grupa zemalja za pomoć BiH.
“Meni je veoma drago da vidim tako dobar napredak. Naravno da postoje problemi, svugdje postoje problemi, zato je potrebno da radimo korak po korak, važno je imati strategiju”, rekao je on.
