Geopolitički vrtlog vojnopolitičkog sučeljavanja SAD i Kine u vezi sa Južnim kineskim morem poslednjih meseci uvlači i neke od najsiromašnijih zemalja sveta.
Geopolitičko sukobljavanje velikih sila u medijsku žižu može da stavi i najsiromašnije zemlje sveta. O tome svedoče najnoviji primeri iz jugoistočne Azije, odnosno južnog Pacifika.
Najsiromašnije države sveta kao poprište geopolitičke borbe za Južno kinesko more
Naime, američki mediji i glasila njihovih vojnopolitičkih saveznika, kao što su japanski, šire poluvest o tome da kineske kompanije u Kambodži grade dokove koji će, po njima, u budućnosti biti korišćeni za pristajanje kineskih vojnih brodova, među kojima verovatno i nosača aviona Narodnooslobodilačke armije.
Tvrde da satelitski snimci (navodno) privatne američke kompanije “Blek Skaj” koja, eto, nema drugog posla nego baš da sistematski prati izgradnju kineskih instalacija za koje se sumnja da će imati vojnu namenu, pokazuju da je u pomorskoj bazi Ream u Kambodži pri kraju izgradnja doka dugog 350 metara, koji je pogodan za pristajanje nosača aviona.
Ti mediji razvijaju tezu i da je kineska vojska zarad nadzora i ostvarivanja fizičke kontrole nad Južnim kineskom morem vitalno zainteresovana za otvaranje pomorske baze u jednoj od najsiromašnijih zemalja sveta – Kambodži, uprkos tome što može lakše da ga pokrije sa sopstvene teritorije, recimo, ostrva Hainan.
Razlog je to, tvrde oni, što bi u slučaju eventualnog rata sa SAD i njenim saveznicima kineski brodovi bili sigurniji u Kambodži nego na sopstvenoj teritoriji, pošto bi koalicija koju predvodi Vašington morala da se uzdrži od napada na teritoriju zemlje s kojom nije u sukobu.
Pravo na vode
Inače, Peking polaže pravo na lavovski deo akvatorije Južnog kineskog mora i poslednjih desetak godina je u njemu inženjerijski jačao i proširivao atole, kako bi stvorio poluveštačka ostrva sa pristaništima, radarskim i prislušnim stanicama, pa i poletno-sletnim stazama, i tako ostvario fizičku kontrolu nad njegovim prostranstvom.
SAD i njeni saveznici, međutim, Južno kinesko more vide kao međunarodne vode i insistiraju na pravu slobodne plovidbe kroz njega, te periodično šalju svoje vojne brodove i avione kako bi u praksi poduprli tu tvrdnju i parirali kineskom prisustvu.
Kineska ekonomska dominacija u Kambodži
U Kambodži poslednjih petnaestak godina kineski kapital gradi saobraćajnu infrastrukturu, poput aerodroma i auto-puteva, i turističke centre, te stimuliše poljoprivrednu proizvodnju.
Najveći infrastrukturni projekat finansiran kineskim kreditima je izgradnja auto-puta od prestonice Pnom Pena do popularnog primorskog grada Suhanukvila, koji je vredan dve milijarde dolara.
Kina, najveći spoljnotrgovinski partner Kambodže
Kineska država i kompanije predlažu i konstruisanje brze železničke pruge od Pnom Pena do pograničnog grada Poipeta, koja bi koštala oko četiri milijarde dolara, kao i plovnog kanala od prestonice do Tajlandskog zaliva, za koji bi trebalo izdvojiti 1,7 milijardi.
U 2021. godini, ekonomska razmena između dve države je iznosila oko 13 milijardi dolara, pri čemu je Kina zabeležila ogromni suficit od oko devet milijardi zelenih novčanica, pre svega zahvaljujući izvozu odeće, mašina i metala.
U 2022. godini, ostvarena je rekordna trgovinska razmena od 16 milijardi dolara.
Kina je postala najveći spoljnotrgovinski partner Kambodže još u 2011, a godinu dana kasnije i njen najveći donor, potisnuvši s tog mesta Japan.
Peking toj budističkoj zemlji sa 16 miliona stanovnika isporučuje i značajne količine naoružanja.
Treba i reći da u Kambodži, u kojoj su većinski narod Kmeri, živi i nekoliko stotina hiljada ljudi kineskog porekla.
Sledi li otklon od Kine
Međutim, Hun Sen, višedecenijski lider Kambodže blizak Pekingu, pre nekoliko godina je najavio skoro povlačenje s mesta premijera i nameru da vlast prepusti svom sinu, Hun Manetu, koji je obrazovan u SAD.
U svojstvu zamenika komandanta kambodžanske vojske, Hun Manet je u februaru prošle godine dobio priliku da se u Zemlji izlazećeg sunca sastane ne samo sa japanskim ministrom odbrane već i sa predsednikom vlade, koja je blizak američki vojnopolitički saveznik i koja je radi realizacije te posete poslala specijalni avion po njega u Pnom Pen.
Zbog svega toga, prozapadni analitičari smatraju da bi on mogao da preusmeri spoljnu politiku svoje zemlje, ako ne prema Vašingtonu, onda bar prema susednim zemljama koje tradicionalno imaju dobre odnose sa SAD, kao što su Malezija i Tajland, kao i prema dugogodišnjem dobrotvoru Kambodže – Japanu, i tako umanji oslanjanje na Peking.
Takav zaokret, naravno, ne bi bio lak za izvesti s obzirom na duge i snažne istorijske veze Kambodže i Kine i važnost kineskog kapitala, tehnološkog znanja i tržišta za Pnom Pen.
Od takvog eventualnog političkog prestrojavanja bi, vrlo moguće, zavisilo i to da li bi zaista došlo do uspostavljanja logističkog uporišta za brodove kineske mornarice (i njihovog redovnog stacioniranja) u Kambodži, pod pretpostavkom da za tako nešto postoji plan.
Neutemeljeni medijski izveštaji i utemeljivanje vojnih baza
I dok su najave zapadnih medija o otvaranju kineske pomorske baze u Kambodži (bar za sada) spekulacije, koje su u prošlosti demantovali i Pnom Pen i Peking, širenje mreže američkih baza po obodu Južnog kineskog mora je činjenica, jer su SAD pre nekoliko meseci sa Filipinima postigle sporazum o korišćenju još četiri kasarne na teritoriji te ostrvske države. Vašington je s Manilom je i pre toga imao sporazum o skladištenju oružja, opreme i goriva, te rotiranju svojih trupa u pet filipinskih baza.
Najnoviji razvoj situacije u vezi sa Južnim kineskim morem je uspostavljanje novih američkih vojnih uporišta u još jednoj izrazito siromašnoj državi u njegovoj blizini.
Neutemeljeni medijski izveštaji i utemeljivanje vojnih baza
Naime, prošle nedelje američke vlasti su najavile skoru posetu ministra odbrane Lojda Ostina Port Morezbiju, prestonici Papue Nove Gvineje, koja će biti posvećena sprovođenju ugovora koji je u maju Vašington potpisao s tom južnopacifičkom državom o petnaestogodišnjem korišćenju pomorske baze Lombrum i aerodroma Momote.
Sporazum predviđa stvaranje logističkih centara za snabdevanje i dopunu američkih vojnih brodova i aviona gorivom, delovima i municijom, ali i obuku papuanskih oružanih snaga. Te baze biće odskočna daska za delovanje američkih vojnih efektiva u Moreuzu Malaka i Južnom kineskom moru.
Tako, pored Kambodže, jedne od država sa najnižim BDP-om po glavi stanovnika na svetu, koja ipak poslednjih godina, zahvaljujući krupnim injekcijama kineskog kapitala i inženjerskog umeća, pravi velike razvojne korake, i siromašna Papua Nova Gvineja je postala poprište geopolitičkog nadmetanja velikih sila za strateški važno Južno kinesko more.
Ta bivša nemačka i britanska, a potom i australijska kolonija, koja je nezavisnost od Kanbere konačno stekla 1975. godine, ima oko 11 miliona stanovnika, od kojih 80 posto živi na selu, a 40 posto ispod granice siromaštva.
Ilustracije radi, vredi navesti i podatak da samo 20 procenata njenog stanovništva ima električnu energiju.
Papua kao simptom bolesti imperije
No, siromaštvo je možda nešto čega bi trebale da se plaše i vlasti u Vašingtonu. Jer njihova zemlja, sa neverovatnim državnim dugom od 32 biliona (32.000 milijardi) dolara koja na armiju, bezbednosne službe i davanja na ratne veterane godišnje potroši više od bilion zelenih novčanica (više nego na obrazovanje i održavanje saobraćajne infrastrukture zajedno), uprkos ubrzavanju procesa dedolarizacije koji potkopava njenu finansijsku moć, nastavlja da povećava izdvajanja za vojna uporišta u inostranstvu kako bi opkolila i obuzdala svoje geopolitičke rivale Kinu i Rusiju, umesto da (više) ulaže u razvoj sopstvenih luka, brzu železnicu, obnavljanje puteva i podizanje proizvodnje, otvaranje bolnica ili rešavanje pitanja beskućništva i masovne zavisnosti stanovništva od opijata.
SAD, koje već imaju više od 800 vojnih uporišta u inostranstvu, tako nastavljaju da zarad (megalomanskih) geopolitičkih ciljeva rasipaju novac koji realno nemaju i da tvrdoglavo istrajavaju s greškom koju su počinile mnoge velike imperije pre njih – preterano se geografski šire i ekonomski troše radi očuvanja svoje globalne hegemonije.
Takođe, dok se u zapadnim medijima puno buke diže o eventualnim budućim kineskim bazama na Solomonskim ostrvima, Šri Lanki, Kubi ili u Kambodži, baze koje se zaista uspostavljaju su američke. Narodna Republika Kina i dalje poseduje samo jedno vojno uporište u inostranstvu, ono u istočnoafričkoj državici Džibuti, koje služi za borbu protiv pirata u Adenskom zalivu.
Otud je moguće suosećati s onim azijskim komentatorima koji u izveštavanju američkih medija i glasila njima politički bliskih zemalja o vojnim bazama vide klasičnu zamenu teza, te prepoznaju propagandu koja sve više gubi na uverljivosti.
