Tek nedavno je mađarski portal Direkt36 taj incident otkrio domaćoj publici. Taj događaj dobro odražava kvalitet trenutnih odnosa Poljske i Mađarske. Jer smrdljivi paket nije bila jedina neugodnost za mađarsku ambasadu u Varšavi u doba neposredno nakon početka ruskog napada na Ukrajinu, piše DW.
Zbog upornog negovanja dobrih odnosa Mađarske s Kremljom u martu je zgrada mađarske ambasade umrljana crvenom bojom, nešto kasnije su demonstranti na ogradi oko zgrade obesili sliku Viktora Orbana i Vladimira Putina kako nazdravljaju čašama napunjenima naftom.
Još uvek se na stranicama mađarske ambasade na društvenim mrežama mogu naći ljutiti komentari Poljaka zbog Orbanovog prijateljstva s Putinom.
I iz poljskih vladinih krugova su se nakon početka rata u Ukrajini čule poruke Mađarskoj koje su se do onda činile nezamislivim. Jaroslav Kačinjski, čelnik vladajuće stranke Zakon i pravda (PiS), je u intervjuu prošlog proleća izjavio da, ako Orban “ne može da vidi ruske ratne zločine u Ukrajini, mora početi da nosi naočare”.
Spona Poljska-Mađarska seže daleko u istoriju i činila se nesalomivom. Počinje još od veza kraljevskih kuća u srednjem veku pa sve do nacionalnog buđenja u 19. veku. A povezuje ih i zaednička sudbina u Istočnom bloku, baš kao i doba gotovo istovremenih antikomunističkih pobuna 1956. u Budimpešti i Poznanju.
Ali čini se da je sad nastupilo ledeno doba između dve zemalje. Ne samo to: nema više ni prijateljstva i naklonosti prema onoj drugoj naciji i sve to ne izgleda kao razvod gde se partneri razilaze kao prijatelji. Jer mađarsko očijukanje s Putinom će ostati trn u poljskom oku još dugo vremena.
Kap koja je prelila čašu bile su izjave šefa glavnog mađarskog štaba Gabora Borondija u jednom intervjuu početkom maja U vezi s ratom Rusije protiv Ukrajine on je Hitlerov napad na Poljsku nazvao “nemačko-poljskom ratom, koji je započeo kao lokalni rat”. “Eskalacija”, rekao je Borondi, nije mogla biti sprečena “pravovremenim mirovnim procesom”, što je onda, naglasio je, dovelo do izbijanja Drugog svetskog rata.
Te šokantne izjave izazvale su oštru diplomatsku reakciju Varšave. Mađarska vlada je morala da se izvini Ali, to je bio samo najteži, ali ne i jedini diplomatski skandal između dvu zemlje.
“Putevi kojima kroče Poljska i Mađarska su se razdvojili”, objavio je i poljski premijer Mateuš Moravjecki krajem juna 2022. godine. Time je reagovao na izjavu Orbana koji je rekao: “Mađari vide ovaj rat kao sukob dva slavenska naroda, dok se Poljaci smatraju jednom od strana u sukobu.” Većina formalnih i neformalnih oblika saradnje su nakon toga stavljeni na led.
Mađarska vlada je potpisala nove ugovore o isporuci gasa s Rusijom, dok se Poljska u potpunosti odrekla uvoza iz Rusije. Varšavu ljuti neodlučni stav Budimpešte prema odlukama EU-a o sankcijama protiv Rusije, a ne može shvatiti ni zašto jedino još Mađarska – osim Turske, nije ratifikovala priključenje Švedske NATO-u.
Varšava nema razumevanja ni za stav mađarske vlade da ne želi da izvrši nalog Međunarodnog krivičnog suda za hapšenje, ako bi ruski predsednik Vladimir Putin došao u Mađarsku.
U stvari je poljskoj vrhušci upravo Viktor Orban dugo vremena bio uzor. Jaroslav Kačinjski i njegovi politički drugovi zavidno su posmatrali izborni uspeh Orbanove stranke Fides, koja je od 2010. godine osvojila četiri izbora s dvotrećinskom većinom. “Duboko sam uveren kako ćemo jednog dana imati Budimpeštu u Varšavi”, tešio se Kačinjski nakon poraza od Donalda Tuska 2011. godine.
Kad su Kačinjski i PiS konačno preuzeli vlast u Poljskoj u jesen 2015., činilo se kako nema kraja ljubavi Budimpešte i Varšave. Obe vlade su se međusobno podržavale kako bi sprečile moguće kažnjavanje od strane Evropske unije. Zajednički su se uspešno opirali prihvatanju izbeglica, posebno iz islamskih zemalja, i blokirali evropsko rešenje migracijske krize.
PiS je marljivo kopirao mađarske mere koje su Orbanu donele politički nadzor nad zemljom. Kao i u Mađarskoj, Ustavni sud je takođe bio popunjen lojalnim pristalicama, a kasnije je srušena nezavisnost čitavog pravosudnog sistema. I Kačinjski je pretvorio tamošnje javne medije u portparole vlade i svoje stranke. Desničarske konzervativne elite obe države smatrale su se pionirima kontrarevolucije – hršćansko-nacionalne alternative liberalnom i “trulom” Zapadu.
Međutim, u Varšavi su takođe morali da shvate da Orban tu najpre gleda svoje interese. Poljska vladajuća stranka je dugo vremena zatvarala oči i pred sasvim jasnim Orbanovim simpatijama za Rusiju koja je trajala i nakon okupacije Krima. Još u januaru 2021. godine, kad se iz Vašingtona čulo sasvim jasno upozorenje da se Rusija sprema na vojni pohod, Kačinjski je organizovao sastanak desničarskih konzervativnih stranaka u Varšavi. Među učesnicima su bili samo Putinovi prijatelji – osim Orbana, Marine Le Pen iz francuskog Rassemblement National je tamo bio i Santiago Abaskal, vođa španske desničarske stranke VOX.
To je verojatno bio najveći ustupak koji je Kačinjski bio spreman da učini u ime prijateljstva s Orbanom. Samo dva meseca kasnije, početkom ruskog rata protiv Ukrajine, započeo je neizbežan prekid ljubavi Poljske i Mađarske.
Videće se koliko će biti solidarnosti između dve zemlje u slučaju da EU pokrene postupak i protiv Varšave i protiv Budimpešte zbog kršenja temeljnih načela vladavine prava. Ali, jedno je sigurno: odnos dve zemlje će moći opet krenuti u smeru prijateljstva tek kada Viktor Orban i njegov režim budu prošlost, piše DW.
