Većina klasičnih video-igara više nije komercijalno dostupna; ako se hitno ne sačuvaju u bibliotekama i arhivima, one će se zagubiti i nestaće iz našeg istorijskog i kulturnog sećanja.
Još otkako je asirski kralj Asurbanipal u sedmom veku pre naše ere u svojoj palati u Ninivi uskladištio oko 30.000 glinenih pločica ispisanih klinastim pismom, ljudi pokušavaju da sačuvaju istorijska, kulturna i umetnički relevantna dela.
Nakon knjiga, slika, kipova, filmova i gramofonskih ploča, došlo je vreme da se spasavaju i video-igre.
Naime, kako upozorava nedavna studija Fondacije za istoriju video-igara i Mreže za očuvanje softvera, većina video-igara više nije komercijalno dostupna. Ako se hitno ta dela ne sakupe i ne sačuvaju u bibliotekama i arhivima, ona će se zagubiti i nestati iz našeg istorijskog i kulturnog sećanja.
Studija navodi pozitivan primer Univerziteta Stenford koje je odlučilo da arhivira video-igre u svojim zbirkama. Ovaj projekat vodi i nadgleda Henri Lovud, kustos istorije nauke i tehnologije, kao i kolekcije filmova i medija u univerzitetskim bibliotekama.
Dokumentovanje istorije
“Igre su postale važan deo naše kulture. Gotovo je nemoguće u potpunosti razumeti sopstvenu kulturnu istoriju bez pristupa istoriji igara”, tvrdi Lovud, koji poslednjih dvadesetak godina vodi i učestvuje u brojnim inicijativama posvećenim očuvanju i dokumentovanju virtuelnih svetova, digitalnih igara i interaktivnih simulacija. On je i vodeći istoričar igara i borac za očuvanje softvera, autor brojnih članaka i radova.
“Pre dvadeset godina, ljudi koji se bave proučavanjem igara opravdavali bi svoj rad govoreći: ‘U poređenju s filmskom industrijom, donosimo pola prihoda od bioskopskih blagajni’. Danas je to gigantska medijska industrija koja donosi desetak puta više novca u odnosu na prodaju karata za filmove”, objašnjava Lovud. “Ako ne dokumentujemo istoriju industrije igara, izgubićemo gigantski deo naše kulturne istorije i sposobnost povezivanja onoga što se događa u igrama i onlajn prostorima s drugim aspektima naše kulture i politike.”
Prva zbirka
Na Stenfordu je krajem devedesetih nastala i prva istorijska zbirka softvera koju je skupio Stiven M. Cabrineti. Kolekcija sadrži približno 8500 softverskih naslova, kao i računarski hardver, periferne uređaje i stručnu literaturu.
Projekti su se potom nizali jedan za drugim, a u poslednjem su kustosi ispitali kako se kolekcijama igara može pristupiti putem emulacije, upotrebom jednog hardverskog i softverskog okruženja za imitiranje drugog sistema. Biblioteke sada istražuju emulaciju kao način na koji istraživači mogu da pokrenu zastareli ili nedostupan softver koristeći suvremene sisteme
Pravni problemi
Jedan od najvećih problema prilikom formiranja zbirke zastarelog softvera pravne je prirode, objašnjava Lovud. Naime, pravila licenciranja otežavaju vlasnicima autorskih prava naslova igre da dopuste kulturnim institucijama poput Stenforda da ih učine dostupnima na mreži.
Radi se o autorskim pravima koja se vraćaju razvojnim programerima ili delovima softvera koji su nabavljeni prema licenci od drugih softverskih kompanija ili muzike koja se koristi u igri čija se prava ne mogu preneti u biblioteku, čime se blokira davanje dozvole za pružanje pristupa igrama u celini… Brojne su takve sive zone, više pravne nego tehničke prirode.
Pokušavajući da smeste softver u muzej, kustosi su otkrili čitavu novu kategoriju orphan worka, “dela siročeta” zaštićenih autorskim pravima za koje su nosioci prava neodređeni ili s kojima nije moguće ostvariti kontakt.
Stanford’s role in the quest to save video games
— Stanford Libraries (@StanfordLibs) August 8, 2023
"Since the early 2000s, Henry Lowood has led or had an important role in numerous initiatives devoted to the preservation and documentation of virtual worlds, digital games, and interactive simulations."https://t.co/Rt5xnKgdwz pic.twitter.com/SrTJbZRwPF
Igre koje nisu fikcione
Lovud ipak ne odustaje od želje da spase što veći deo informatičke istorije. I sam u slobodno vreme igra FIFA International Soccer i strastveno prati društvene, kako ih sam naziva, “nefikcione” igre poput istorijskih i sportskih simulacija.
“Sportske igre koje sam igrao u mladosti, koje su kreirale kompanije kao što su Strat-o-Matic ili APBA, danas je teško pronaći u bibliotekama i muzejima. To je šteta, jer su one bile deo rane istorije sportske analitike”, kaže Lovud otkrivajući glavnu inspiraciju za posao kojim se predano bavi.
B92.
