Nedavno je u njemačkoj saveznoj državi Tiringiji, Hrišćansko-demokratska unija (CDU) uz podršku populističko-desničarske stranke Alternativa za Njemačku (AfD) i nekoliko drugih stranaka progurala prijedlog zakona o smanjenju poreza na promet nekretnina. Ne bi to bilo možda ništa čudno da se dogodilo, primjera radi, u Velikoj Britaniji gdje torijevci sklapaju saveze s desno-populističkim UKIP-om i drugim desničarskim strankama.
Ali, u Njemačkoj je saradnja desnog centra s krajnjom desnicom bila znak za uzbunu jer je označila pucanje tzv. “vatrenog zida” (njem. “die Brandmauer”), političke strategije koju je prva usvojila upravo konzervativna unija CDU-CSU 2018. godine. Konzervativci su tada obećali da neće ni po koju cijenu sarađivati s krajnjim desničarima iz AfD-a ili dati podršku njihovoj politici na bilo kojem nivou. Tu su strategiju ubrzo prigrlile i druge velike stranke u Njemačkoj s ciljem zaštite demokratije od ekstremnih desničara. Međutim, nedavna izjava čelnika CDU Fridriha Merc da se s AfD-om mora sarađivati u opštinama i gradovima gdje ta stranka učestvuje u vlasti, podigla je uzbunu na političkoj sceni. Merc je izjavu brzo povukao, rekavši da CDU neće sarađivati s AfD-om na lokalnom nivo, ali šteta je već bila učinjena. Zastupnici Zelenih su nedavno usvajanje prijedloga CDU u Tiringiji uz pomoć glasova AfD-a slikovito nazvali “sklapanje pakta s đavolom”.
Ali, znakovi rušenja “vatrenog zida” pojavljivali su se i prije, čak i među Zelenima. U januaru je u Sarskoj, na primjer, vijećnica Zelenih Lisa Beker uspjela ostati na dužnosti zato što je dobila glas AfD-a. U novembru prošle godine su Zeleni u Gradskom vijeću u Baden-Vurtembergu glasali za AfD-ov prijedlog za povećanje finansiranja pozorišta.
Ubrzo se postavilo pitanje što se tačno smatra razbijanjem “vatrenog zida”. Smatra li se AfD-ova podrška prijedloga druge stranke saradnjom s ekstremnim desničarima? Je li podržavanje prijedloga AfD-a jednako legitimaciji krajnje desnice? Ili je za rušenje Brandmauera potrebna koalicija s AfD-om?
Dok se zastupnici međusobno optužuju za saradnju s đavolom, podrška AfD-u neumoljivo raste. Stranka sada vodi u četiri pokrajine: Brandenburgu, Tiringiji, Saskoj i Meklenburg-Zapadnom Pomorju. Na nacionalnom nivou AfD ima podršku 22 odsto birača.
Najveće stranke sada se suočavaju s nedoumicom. Sarađivati s AfD-om znači normalizovati stranku za koju mnogi vjeruju da predstavlja izuzetnu prijetnju njemačkoj demokratiji. Ali, nastavak zabrane saradnje s tom strankom znači gubitak velikog broja birača. AfD iskorištava zabranu saradnje u svoju korist, pokušavajući se u javnosti prikazati kao autentičan glas “pravih” ljudi koji se protive političkom establishmentu. Riječ je, dakako, o jeftinom populističkom triku. Ali, mnogi na njega padaju. “Brandmauer je istorija, a Tiringija je tek početak. Vrijeme je da odgovorimo na demokratsku volju građana u Njemačkoj”, objavila je na društvenim mrežama čelnica AfD-a, Alis Veidel.
Njemački političari takođe su svjesni činjenice da je upravo u Tiringiji 1930. godine nacistička stranka prvi put preuzela vlast u koaliciji s konzervativnim strankama, prenosi “Jutarnji list”. Ako ne žele da se istorija ponovi, njemački će političari morati brzo pronaći način kako odgovoriti na rast podrške krajnjoj desnici.
Uspon desnog populizma i trenutno neznanje kako reagovati nije samo njemačko pitanje. “The Economist” primjećuje da stranke krajnje desnice sada imaju podršku od oko 20 odsto birača u 15 od 27 država članica EU. Poljskom, Mađarskom i Italijom vladaju desničarski populisti, a u Švedskoj, Finskoj i Austriji ekstremni desničari su bili ili su još uvijek u vladi. Budući da se ubrzo približavaju i evropski izbori, pitanje je koliko će se okretanje udesno proširiti i na Evropski parlament.
