Na putu ka Evropskoj uniji (EU) pred Bosnom i Hercegovinom je još mnogo posla.
To se može zaključiti u obrazloženju na dosadašnju realizaciju 14 prioriteta koje BiH treba da ispuni ukoliko želi da se pridruži EU, a u kojem, pored ostalog, piše da se nije uradilo gotovo ništa po pitanju Mehanizma koordinacije kada je riječ o EU integracijama, te da su BiH potrebne temeljne reforme koje se tiču ustavnog poretka, osiguranja jednakosti i nediskriminacije građana.
U Izvještaju o napretku BiH za 2023. godinu, koji je nedavno predat Savjetu ministara BiH, izražena je i zabrinutost zbog političkog pritiska, zastrašivanja i prijetnji novinarima.
Treba istaći i da je fokus izvještaja stavljen i na Kristijana Šmita, koga Srpska ne priznaje za visokog predstavnika, jer nije imenovan od strane Savjeta bezbjednosti UN. Naime, Kancelarija visokog predstavnika (OHR) pomenuta je već u prvom prioritetu, gdje je navedeno kako BiH treba da radi na tome da uskladi izborne okvire sa evropskim standardima i preporukama, ali da je dovedena u pitanje pravna sigurnost jer je “visoki predstavnik nametnuo nekoliko izmjena Izbornog zakona, uključujući i one tokom izborne noći (2. oktobra 2022. godine)”.
Kako smo i kazali na početku, EK smatra da BiH nije radila na realizaciji Mehanizma koordinacije kada je riječ o EU integracijama, uključujući razvoj i usvajanje nacionalnog programa za usvajanje pravne tekovine EU.
“Savjet ministara BiH trebalo je da izradi nacionalni program za ulazak u EU acquis (NPAA). Program za integraciju u EU, koji je pripremila DEI, još je u fazi izrade odobrenja Savjeta ministara. Savjet ministara treba da hitno imenuje nacionalnog IPA koordinatora (NIPAC) za IPA III”, naveli su iz Evropske komisije u izvještaju.
Treća prepreka ka EU, a koja se odnosi na funkcionisanje Parlamentarnog odbora za stabilizaciju i pridruživanje, uspješno je prevaziđena, jer je krajem oktobra ove godine održana sjednica članova Odbora, koju osim predstavnika Parlamenta BiH čine i delegati iz Evropskog parlamenta. Ali zato bi prioritet broj četiri, a koji se odnosi na reforme za poboljšanje institucionalnog i ustavnog okvira BiH, mogao biti veliki problem.
EK podsjeća da je u maju 2023. godine Republika Srpska usvojila Zakon o neprimjenjivanju odluka Ustavnog suda BiH, čime je, navode, prekršen ustavnopravni poredak. Insistiraće da se obezbijedi pravna sigurnost, a to podrazumijeva garant nezavisnosti pravosuđa, reformu Ustavnog suda i pitanje međunarodnih sudija, ali i sprovođenje odluka Ustavnog suda.
Ni za test zvani vladavina prava EK u najvećoj mjeri nije dala pozitivnu ocjenu.
Prvo kažu da je Parlament BiH u septembru 2023. usvojio izmjene i dopune Zakona o VSTS-u, ali sa izmenama u odnosu na verziju o kojoj je konsultovana Venecijanska komisija, što ometa rad u smislu prijavljivanja imovine i treba da bude izmijenjeno.
“BiH treba da finalizuje i usvoji dva sveobuhvatna zakona o reformi pravosuđa, novi Zakon o VSTS-u i novi zakon o sudovima BiH”, stoji u izvještaju (prioritet šest).
Kada je u pitanju sedmi zahtjev za BiH, EK smatra da je urađeno dosta toga kada je u pitanju terorizam i organizovani kriminal, ali da takav slučaj nije kada je u pitanju korupcija. Poboljšano je, kažu, i upravljanje migracijama, ali i dalje postoje prepreke za obezbjeđivanje efikasnog pristupa azilu, što se traži u osmom po redu prioritetu.
Smatraju da zakoni o rodnoj ravnopravnosti i zabrani diskriminacije nisu usklađeni širom zemlje, a posebno su zabrinuti za brojne slučajeve femicida (deveti prioritet).
Pohvala je stigla na to što je u potpunosti realizovan deseti prioritet, koji se odnosi na ukidanje smrtne kazne i donošenje izmjena Zakona o ombudsmanu za ljudska prava, ali ne i na to što je u Srpskoj usvojen nacrt zakona o tzv. stranim agentima, što se odnosi na 11. prioritetno pitanje.
“I dalje postoji zabrinutost i zbog političkog pritiska, zastrašivanja i pretnji novinarima. U julu 2023. Republika Srpska ponovo je uvela krivične kazne za klevetu, sa nesrazmernim ograničenjima koja ozbiljno utiču na slobodu izražavanja i medija i predstavlja veliki korak unazad”, piše kao komentar na 12. prioritet.
Što se tiče oblasti reforme javne uprave, koja je stavljena pod pitanje broj 14, pozitivno je ocijenjeno to što je usvojena strategija upravljanja javnim finansijama i što je usvojen Zakon o slobodi pristupa informacijama, a koji je, podsjećanja radi, Transparency International u BiH kritikovao da je nedovoljno transparentan.
Prioritet 1 – Djelimično ispunjeno
Šmit izmjenama Izbornog zakona ugrozio pravnu sigurnost
Prioritet 2 – Neispunjeno
Funkcionisanje Mehanizma koordinacije s EU
Prioritet 3 – Ispunjeno
Parlamentarni savjet za stabilizaciju i pridruživanje formiran, održao sjednicu
Prioritet 4 – Neispunjeno
Srpska usvojila Zakon o neprimjenjivanju odluka Ustavnog suda
Prioritet 5 – Djelimično ispunjeno
Političari i dalje povremeno izazivaju tenzije
Prioritet 6 – Djelimično ispunjeno
Usvojen zakon o VSTS-u, ali ne u skladu sa EU standardima
Prioritet 7 – Djelimično ispunjeno
U oblasti sigurnosti postignut napredak, ali ne i u borbi protiv korupcije
Prioritet 8 – Djelimično ispunjeno
Unapređenje upravljanja granicama i pitanjima migracija
Prioritet 9 – Neispunjeno
Neusklađena zaštita ljudskih prava, zabrinutost za pojavu femicida
Prioritet 10 – Ispunjeno
Mehanizmi za prevenciju mučenja i ukidanje smrtne kazne
Prioritet 11 – Neispunjeno
Srpska usvojila Zakon o tzv. stranim agentima
Prioritet 12 – Neispunjeno
Zakon o kleveti u Srpskoj, politički pritisci na novinare
Prioritet 13 – Djelimično ispunjeno
Zaštita prava manjina
Prioritet 14 – Djelimično ispunjeno
Usvojen Zakon o slobodi pristupa informacijama
