Borbeni avioni, ratna mornarica i geografski položaj najveći su aduti vojne moći Švedske, 32. zemlje članice NATO-a.
Približavanje NATO-u počelo je još od početka prvog sukoba u Ukrajini, 2014. godine. Tokom 2017. godine, Švedska je izvela veliku vojnu vežbu, gde se uz pomoć “saveznika”, pre svega SAD, uvežbavala odbrana od spoljne oružane agresije.
Konačno, NATO je primio Švedsku u svoje članstvo 7. marta 2024, a švedska zastava se zavijorila ispred sedišta Alijanse u Briselu 11. marta. Turska i Mađarska najviše su kočile Švedsku, ali je taj problem rešen.
Turska je dobila odobrenje SAD za kupovinu aviona F-16, dok je Mađarska, na primer, dogovorila kupovinu dodatnih borbenih aviona “gripen”. Uz sve ovo, rešeni su brojni politički problemi o kojim sada retko ko govori.
NATO je dobio novog saveznika koji na prvi pogled i ima i nema značajne vojne kapacitete. Švedska ima 15.000 vojnika plus 20.000 u rezervi, 110 tenkova, 1.400 oklopnih transportera, 250 artiljerijskih oruđa, 100 borbenih aviona, 50 helikoptera i 150 ratnih i pomoćnih brodova i plovila.
To govore podaci publikacije “Militari Balans” Međunarodnog instituta za strateške studije iz Londona. Broj tenkova nije značajan, ali je zato broj aviona, na primer, Švedsku svrstao u sam evropski vrh, a to se može reći i za mornaricu sa iskustvom vojne plovidbe u hladnim vodama.
Nordijski odgovor “pokazao zube”
Švedska već godinama ima veoma razvijenu vojnu saradnju sa drugim nordijskim zemljama, starim članicama NATO-a, Norveškom i Danskom, ali i novom članicom Finskom.
Švedski vojnici na vežbi Nordijski odgovor 24
One su sarađivale u oblasti multinacionalnih mirovnih operacija. Danas sarađuju u pripremama za odbranu od potencijalnog napada Rusije.
Velika vojna vežba “Nordijski odgovor 24”, u kojoj je u prvoj polovini marta učestvovalo 20.000 vojnika, sa 110 aviona i 50 brodova, potvrdila je rešenost Švedske i okolnih zemalja da “pokažu zube” Rusiji.
Polovina vojske bila je na kopnu, a polovina na vodi, pod vodom (u podmornicama) i u vazduhu. Značajnu ulogu u vežbi imala je Vojska Sjedinjenih Američkih Država, pre svega u transportu ljudstva i tehnike brodovima, avionima i helikopterima – što su kapaciteti koji nedostaju nordijskim zemljama.
Švedska haubica “arčer“
“Nordijski odgovor 24” dokazao je da je Švedska NATO-u donela jedno ozbiljno i teško merljivo pojačanje, a to je geografski položaj. Duga i razuđena obala, luke, vojni aerodromi i druga infrastruktura su na prvom mestu.
Vojna geografija
Geografski gledano, teritorija Švedske “dugačka” je 1.500 kilometara u pravcu sever-jug. I na tom prostoru NATO i SAD imaju prilike da koriste postojeće luke, vojne i civilne aerodrome, vojnu infrastrukturu i da sagrade nove objekte za potrebe zajedničke odbrane.
Prema podacima CIA, Švedska ima četiri vojna aerodroma, tri civilno-vojna i 26 čisto civilnih. Svi imaju asfaltirane piste i vojnu aerodromi i većima civilnih ispunjavaju uslove za sletanje borbenih i transportnih aviona.
Oklopno vozilo CV90 i dronovi u švedskoj vojsci
Kao posledica višedecenijske vojne neutralnosti, Oružane snage Švedske imaju razvijenu mrežu stanica pored puteva za dopunu goriva, hitne popravke i postavljanje naoružanja na vojne avione.
Švedsko kopno udaljeno je 200 do 300 kilometara od pribaltičkih država – Estonije, Letonije i Litvanije – i vojno-strateški predstavlja dobru pozadinu za odbrane ove tri zemlje.
Ne treba zaboraviti i da je Švedska udaljena 300 kilometara od Ruske Federacije, odnosno dobro poznate Kalinjingradske oblasti, ali to je rizik koji je Stokholmu bio poznat prilikom donošenja odluke o ulasku u NATO.
Vojna industrija – formalno pojačanje
Švedska vojna industrija ima višedecenijsku tradiciju i u svetu je poznata po visoko sofisticiranim i preciznim borbenim sistemima, od municije do borbenih aviona.
Početak rata u Ukrajini u javnost je lansirao protivoklopne rakete “N LAV” koje, u saradnji sa više zemalja – proizvodi švedska firma “SAAB Bofors Dajnamiks”. Iako je u većinskom vlasništvu britanske multinacionalne kompanije “BAE Sistems”, firma je bazirana u Švedskoj.
Protivoklopni sistem “Karl Gustav M-4“
Ova kompanija proizvodi i čuvene lake prenosne sisteme za protivoklopnu borbu, “Karl Gustav” M2, M3 i M4 i AT-4. Najveći korisnik ovih sistema je Vojska SAD. Sistem AT-4 na primer, u američkoj vojsci ima sličan status kao čuvena “zolja” u Vojsci Srbije – lako se koristi i većina vojnika je za to obučena.
Poslednjih nekoliko decenija, glavni kupci švedskog naoružanja su evropske zemlje – članice NATO-a. Javno dostupni podaci govore da je u poslednjih nekoliko godina najveći posao švedske odbrambene industrije prodaja borbenih aviona “gripen” – Brazilu.
Drugi veliki poslovi su prodaja borbenih vozila pešadije CV-90 Oružanim snagama Češke i Oružanim snagama Slovačke, isporuka aviona za vazdušno osmatranje “Global Aj” (švedski AVAKS) Ujedinjenim Arapskim Emiratima.
Švedski AVAKS – avion za vazdušno osmatranje
Svi projekti su višegodišnji. Švedska je u 2023. godini izvezla naoružanja i vojne opreme u vrednosti od 1,7 milijardi dolara. Vojna industrija je, ipak, skoncetrisana na domaće tržište, odnosno Oružane snage Švedske.
U 2024. godini vojni budžet iznosi 12 milijardi dolara, godini sa tendencijom rasta u 2025. i 2026. Ukoliko se pogleda struktura budžeta stavke “nabavka opreme i izgradnja”, “agencija za nabavke opreme” i “izgradnja sistema radio veze” imaju na raspolaganju oko 5,3 milijarde dolara.
Švedska iz inostranstva nabavlja samo pojedine tipove naoružanja i municije. Protivvazduhoplvnu odbranu čine američki “patriot” i MIM Hok, rakete “iris-T” ( Švedska učestvuje u proizvodnji) i domaći sistemi kratkog dometa – rakete RBS-70 i čuvenu top “bofors L-70”.
Borbeni avioni “gripen” naoružanu su američkim i evropskim raketama i bombama. Evropski sistemi su dobrim delom i švedski, od raketa vazduh vazduh velikog dometa “meteor”, do krstarećih raketa “taurus”.
Svi ti sistemi smatraju se najnaprednijim u svetu i govore o najvažnijoj osobini švedske vojne industrije, a to je visoka tehnologija.
