Najbogatiji poslovni čovek prve polovine 19. veka, smatraju istoričari, bio je Kinez, trgovac iz Kantona, koji je zahvaljujući učešću u monopolu na trgovinu sa Zapadom, u kojoj su dominirali čaj i opijum, nagomilao veće blago od onog koje je u tom trenutku posedovala porodica Rotšild u Evropi.
Najbogatiji biznismen sveta u prvoj polovini 19. veka, smatraju istoričari Azije, bio je Kinez Vu Binđen, trgovac iz Kantona, koji je stekao blago veće od onog koje je u tom trenutku posedovala porodica Rotšild, najimućniji evropski klan koji se bavio bankarstvom.
To verovatno nije iznenađenje kada se ima u vidu da je Kina sve do Opijumskih ratova sredinom tog stoleća bila najveća ekonomija planete.
Njegovo bogatstvo najvećim delom je bilo u srebru, dragocenom metalu koji je u tadašnjoj Kini bio najtraženije i stoga najvrednije sredstvo plaćanja i štednje.
Srebro traženije od zlata
Naime, pod carem Vanlijem iz dinastije Ming, u Kini je 1580. godine izvršena važna monetarna i poreska reforma – njegovim podanicima tada je naloženo da državi namete plaćaju u srebru.
Car Vanli (1563-1620)
To je imalo smisla jer su do tada svoje obaveze plaćali na najrazlitije načine: kulučenjem, poljoprivrednim kulturama i zanatlijskim proizvodima, što je predstavljalo krupan izazov kada su u pitanju određivanje vrste, obračun visine, pa i fizičko prikupljanje dažbina.
Još jedna manjkavost je bila razlika u kvalitetu i trajnosti različitih sorti ili tipova određenih poljoprivrednih proizvoda, koja je otežavala procenu vrednosti datih doprinosa.
U Kini su u upotrebi bili i bakarni novčići, ali su bili nepraktični, odnosno, komplikovani za korišćenje zbog svoje težine i manje vrednosti, pa je i u tom pogledu srebro bilo racionalan izbor, naročito kada su u pitanju isplate većih suma.
Međutim, Kina nije imala sopstvene rudnike srebra, pa je uvoz tog dragocenog metala, u njoj cenjenog više od zlata, bio neizbežan. U početku, dobavljan je iz susednog Japana, ali su tamošnje rezerve brzo bile iscrpljene.
Odluka Vanlijevog dvora je izazvala gotovo nezasitu potražnju za srebrom koju je, srećom, u dobroj meri ispunilo srebro iz Srednje i Južne Amerike, koje su kolonijalni vladari Španci dovozili do Manile na Filipinima, gde su ga kupovali kineski trgovci.
Srebro traženije od zlata
Srebro je nošeno i direktno u Kinu, do grada Kantona (današnji Guangdžou), koji je u to vreme bio trgovačka kapija cele zemlje – jedino mesto na kojem su zapadnjaci imali dozvolu da se upuste u ekonomsku razmenu s domaćim trgovcima.
Bogatstvo Kine, magnet za zapadnjake
U Kantonu hiljade kineskih zanatlija radilo je na proizvodnji i obradi predmeta od svile, porcelana, žada i metala.
U prvoj polovini 19. veka, u Evropi je naročito bio tražen kineski čaj, ali i lakirani nameštaj, te fino posuđe, nakit i ukrasi od srebra, koje su domaći majstori pravili ne samo u skladu s kineskim senzibilitetom i tradicijom, već i po narudžbi, imitirajući zapadni stil izrade.
Oni su tako proizvodili pribor za jelo istog ili boljeg kvaliteta od evropskog, ali za višestruko manju cenu, omogućavajući stranim trgovcima, naročito Britancima, da u svojoj zemlji njihovom prodajom ostvare ogromni profit.
Ovi su se, međutim, postalo je jasno još krajem 18. veka, suočavali s velikim problemom: kako doći do željene kineske robe, jer je dvor u Pekingu smatrao da je carstvo ekonomski samodovoljno i da mu nisu potrebni artikli poput vune i pamuka koje su nudili Britanci.
Interes na kineskoj strani je postojao samo za srebro, a to je značilo da Istočnoindijska kompanija, glavni britanski trgovinski subjekt tog vremena na Dalekom istoku, ne može da vrši barter (prostu razmenu robe), već da mora da isprazni svoje trezore i kontinuirano trpi kolosalni deficit.
U nastojanju da ublaži odliv srebra i hronični manjak u kasi, ona je kineskim trgovcima početkom 19. veka sve agresivnije nudila zabranjeni opijum. Ilustracije radi, 1767. godine Britanci su u Kinu izvezli hiljadu sanduka opijuma, dok je taj broj u 1838. skočio na čak 40.000.
Za nezakonitim krijumčarenjem te opojne droge posegli su i Amerikanci kada su shvatili da lekovita biljka ginseng i krzna divljači koja su nudili ne mogu da privuku trajno interesovanje kineskih trgovaca.
Najbogatiji trgovac sveta i prvi kineski investitor u SAD
Zapadni mornari i trgovci, poput Britanaca, Holanđana, Francuza i Amerikanaca, bili su smešteni na obali, podno zidina grada Kantona, u koji im nije bio dozvoljen pristup, kako bi se sprečilo njihovo mešanje sa lokalnim stanovništvom i eventualno narušavanje javnog reda i mira.
Kinezi su, poučeni iskustvom iz ranijih kontakata sa portugalskim i holandskim trgovcima, koje je uključivalo i oružane sukobe i pokušaje preobraćanja kineskog stanovništva u hrišćanstvo, smatrali da je izolacija stranih trgovaca mudar potez koji doprinosi stabilnosti i miru lokalne zajednice i uopšte države.
Kineske vlasti tako strancima nisu dozvoljavale ni da dovedu svoje porodice i uče kantonški jezik, a kako bi trgovina mogla da se odvija bez direktnog dodira sa vlastima i ulaska u grad, imenovali su 12 domaćih trgovaca, koji su bili zaduženi za preuzimanje robe sa stranih brodova, prijavu iste lokalnim upraviteljima i njenu dalju distribuciju.
Prikupljali su carinu i predavali je lokalnim birokratama, koje su morali da podmićuju kako ne bi izgubili svoje dozvole za rad.
Među tim malobrojnim posrednicima kojima je poverena privilegija učešća u međunarodnoj razmeni, ali na čija je pleća stavljena i odgovornost za prekršaje koji bi mogli da naprave stranci, bio je Vu Binđin, trgovac koji je zapadnjacima za srebro isporučivao velike količine čaja.
Reke istopljenog metala
Zahvaljujući godinama razmene sa predstavnicima britanske Istočnoindijske kompanije, nagomilao je bogatstvo čiju vrednost istoričari ekonomije procenjuju na oko pet milijardi današnjih američkih dolara.
Za Vua, koji je među zapadnjacima bio poznat po svom pseudonimu Houkva, vezana je anegdota da je u škrinjama imao toliko srebra, da su, kada je 1822. godine Kanton zahvatio požar, iz njih ulicama potekle reke istopljenog metala.
Najbogatiji biznismen 19. veka, Vu Binđin (1769-1843)
Kako se takav gubitak više ne bi desio, a i da bi izbegao mogućnost da mu pohlepne birokrate pod nekim izgovorom zaplene svo bogatstvo, Vu je potom počeo da se bavi davanjem zajmova, onim što se učtivo naziva “bankarstvom” i “investicijama”, ali bi se, grubo rečeno, moglo okarakterisati i kao “zelenaštvo”.
Recimo, poznato je da je trgovcima moćne Istočnoindijske kompanije, koja je u njegovu zemlju dovlačila ogromne količine opijuma iz Bengala, pozajmio ekvivalent deset miliona funti i tako postao njen najveći kreditor.
Promućurni Vu shvatio je i da zbog zategnutih odnosa između kineskog i britanskog dvora treba da diversifikuje svoje ulaganje, te je krupne svote novca, sada već stečene i distribucijom indijskog i turskog opijuma, za određenu kamatu ustupao i američkim trgovcima, koji su ga onda ulagali u izgradnju železnice, otvaranje rudnika uglja i osnivanje pilana i drugih fabrika u svojoj domovini.
Vu je, između ostalih, bio i bliski partner Vorena Delana mlađeg, dede po majci Frenklina Delana-Ruzvelta, predsednika s najdužim stažom u istoriji SAD. Voren je kao službenik američke kompanije “Rasel i ko.”, koja je iz Kine uvozila čaj, u prvim godinama svog boravka u Kini, najviše zahvaljujući prodaji turskog opijuma, stekao bogatstvo koje se procenjuje na oko 20 miliona (današnjih) dolara.
On, kao i drugi američki trgovci iz Bostona i okoline, izuzetno su cenili Vua, za kojeg je tvrdio da je savestan, precizan i pouzdan, te da isporučuje traženu robu u ugovorenom vremenu.
Njegov dnevnik govori i o čudesno bogatim obedima koje je Vu priređivao za njih, koji su trajali satima i sastojali se od mnoštva egzotičnih specijaliteta, kao što su peraja ajkule ili jaja goluba.
Kroz te bankete, gradio je poverenje i poslovne veze sa zapadnjacima, pružajući im priliku ne samo da se svojim kućama iz Kine vrate kao milioneri, već i da svoje bogatstvo prenesu narednim generacijama kroz ulaganje sopstvene dobiti i kredita koje im je on davao u razvoj industrije na istočnoj obali SAD.
Američki istoričari zato tvrde da je kapital kineskog trgovca, za kojeg se veruje da je bio najbogatiji poslovni čovek sveta tog vremena, značajno doprineo industrijskoj revoluciji i izgradnji SAD u vreme kada su kao mlada država tek počinjale da se razvijaju.
Vu je umro 1843. u 75. godini života, relativno brzo po okončanju Prvog opijumskog rata, koji je zahvatio njegov grad i okončao monopol koji su on i njegove kolege kantonški trgovci imali u razmeni sa inostranstvom, neposredno nakon što je lično isplatio trećinu drakonske ratne odštete koju su Britanci, pobednici u tom sukobu, nametnuli njegovoj zemlji.
