Dugo je bio strahom obavijen diktator koji je uživao podršku Sjedinjenih Američkih Država, a čiji je režim tokom Hladnog rata nadgledao krvave masakre i pronevjerio ogromne sume državnog novca kako bi obezbijedio luksuz i političku moć svojoj porodici.
U ponedjeljak je, međutim, posthumno proglašen nacionalnim herojem Indonezije – što je izazvalo talas protesta među organizacijama za ljudska prava i preživjelim žrtvama koje tvrde da se time pokušava “oprati” brutalna prošlost režima koji je ostavio stotine hiljada mrtvih.
Bivši predsjednik Suharto dobio je titulu na ceremoniji koju je predvodio sadašnji predsjednik Prabovo Subijanto – nekadašnji Suhartov zet i bivši general optužen za sopstvene zločine protiv ljudskih prava.
„Kao istaknuta ličnost iz provincije Centralna Java, heroj borbe za nezavisnost, general Suharto izdvajao se još od vremena borbe za slobodu“, objavljeno je tokom ceremonije, prenosi Reuters.
Ali, kako pokazuje burna rasprava u zemlji, takav opis izaziva duboke podjele – jer Suhartovo nasljeđe ni danas nije jasno, prenosi CNN.
Ko je bio Suharto?
Rođen 1921. godine, dok je Indonezija još bila nizozemska kolonija, Suharto je stekao moć nakon sticanja nezavisnosti 1949. godine, popevši se do čina generala sa pet zvjezdica.
Ključni trenutak dogodio se 1965. godine, kada je propao pokušaj vojnog puča i ubijen niz generala. Suharto je optužio komuniste, svrgnuo tadašnjeg predsjednika Sukarna i pokrenuo masovna pogubljenja širom zemlje.
Prema procjenama istoričara i organizacija za ljudska prava, ubijeno je između 500.000 i milion ljudi, a mnogi među njima nisu bili komunisti već etnički Kinezi ili ljevičarski simpatizeri.
Sjedinjene Države su podržale krvavi obračun, pružajući listu imena, opremu i novac indonežanskoj vojsci – kako pokazuju deklasifikovani dokumenti iz 2017. godine.
Međunarodni tribunal u Hagu 2016. godine proglasio je SAD, Veliku Britaniju i Australiju saučesnicima u zločinima koji su kvalifikovani kao zločini protiv čovječnosti.
Tri decenije autokratije
Suharto je vladao 31 godinu, tokom kojih je ugušio političku opoziciju, ograničio slobodu medija i vojskom kontrolisao teritorije poput Istočnog Timora, Ačea, Zapadne Papue i Moluka.
Zapadne sile su, uprkos represiji, često pružale prećutnu podršku njegovom režimu – jer je bio anti-komunistički saveznik tokom Hladnog rata.
Dok su neki hvalili njegovu ulogu u ubrzanom ekonomskom rastu, drugi su isticali da je iz državne kase pronevjerio milijarde dolara, obezbijedivši luksuzan život svojoj porodici.
Njegova vlast okončana je 1998. godine nakon Azijske finansijske krize, koja je izazvala masovne proteste i dovela do njegove ostavke – označivši početak demokratske ere u Indoneziji.
Suharto je umro 2008. godine, nikada ne odgovarajući za svoje zločine.
Zašto ga sada proglašavaju herojem?
Mnogi smatraju da odluka predsjednika Prabova Subijanta da mu dodijeli nacionalno priznanje nije slučajna. Prabovo je bio zet Suharta, služio je kao komandant tokom njegovog režima i sam je optužen za otmice i nestanke aktivista tokom protesta 1998. godine.
Prabovo je izabran za predsjednika 2024. godine uz podršku Suhartove partije Golkar, a u pobjedničkom govoru zahvalio se svom bivšem tastu.
Od tada je proširio uticaj vojske na civilne institucije, što mnogi smatraju povratkom militarizmu iz Suhartove ere.
Istovremeno, brojni Suhartovi lojalisti i članovi porodice nastoje da njegovu sliku predstave u pozitivnom svjetlu – kao simbola „stabilnosti i reda“.
Oštre reakcije
Aktivisti i žrtve režima burno su reagovali na dodjelu titule. Na protestima u Džakarti nosili su transparente sa natpisima:
„Suharto nije heroj“ i „Prekršilac ljudskih prava“.
„Ova odluka je uvreda za žrtve i pokušaj da se izbrišu decenije patnje“, saopštila je Amnesty International, dok je Human Rights Watch upozorio da se time „ozakonjuje izopačavanje istorije“.
Bivši zatvorenik Bedžo Untung, koji je bez suđenja proveo devet godina u zatvoru zbog navodnih komunističkih veza, rekao je:
„Šokiran sam i ogorčen ovom apsurdnom odlukom. Još uvijek živimo sa posljedicama Suhartove torture.“
Suhartova kćerka, Siti Hardijanti Rukmana, branila je odluku riječima:
„Ništa ne skrivamo. Zahvalni smo predsjedniku što je prepoznao očevo djelo. On zna šta je moj otac učinio za zemlju.“
