Srpska pravoslavna crkva i vjernici proslavvljaju danas praznik Svetog Dimitrija Solunskog, u narodu poznat kao Mitrovdan.
Dan Svetog velikomučenika Dimitrija, u narodu poznatiji kao Mitrovdan, slavi se 8. novembra po novom kalendaru. Ovaj datum se u narodu označava i kao hajdučki rastanak, i doba godine kada počinje zima.
Svetac koga kao krsnu slavu slave mnoge srpske porodice, rodio se u grčkom gradu Solunu od blagorodnih i blagočestivih roditelja, koji dugo nisu mogli da imaju djecu.
Njegov otac je bio vojvoda Solunski, a položaj vojvode, Dimitrije je naslijedio poslije očeve smrti. Car Maksimilijan htio je da Dimitrije bude gonitelj hrišćana u Solunu, na šta Dimitrije nije pristao, već mu se usprotivio.
Propovijedao je hrišćanstvo i javno priznao pred Maksimilijanom da je hrišćanin. Razjareni car bacio je zbog toga Dimitrija u tamnicu. U tamnici mu se javio anđeo koji ga je ukrepio u stradanjima. Poslije nekoliko dana je pogubljen.
Hrišćani su tajno sahranili njegovo tijelo iz kojeg je počelo da teče miro, kojim su se bolesni liječili. Mošti svetog Dimitrija, koji je svoje bogatstvo razdijelio siromašnima, nalaze se u Solunu. Sveti Dimitrije je i zaštitnik ovog grčkog grada, dok Rusi smatraju svetog Dimitrija pokroviteljem Sibira.
U srpskom narodu Mitrovdan je jedna od većih slava, krsno ime nekih esnafa i dan održavanja zavetine u mnogim mjestima.
Običaji i verovanja
Narodna verovanja kažu da uoči Mitrovdana treba da je svako kod svoje kuće, jer ko tada ne bude u svom domu, taj će preko cele godine noćivati po tuđim kućama. Ovo se ujedno smatra i najvažnijim mitrovdanskim običajem.
U narodu postoji verovanje da na Mitrovdan nikako ne bi trebalo grditi decu, koliko god da su pogrešila ili bila bezobrazna, jer će navodno onda cele godine biti nestašna. Smatra se da ukoliko roditelj na taj dan digne glas ili prekoreva dete, ono bi cele godine moglo biti nevaljalo i svojeglavo. Zato se na ovaj dan deci sve “gleda kroz prste”.
Negde se veruje i da do Mitrovdana moraju da budu završeni svi veliki radovi na polju i druge stvari koje se rade napolju. Veruje se da posle Mitrovdana zima može svakog časa da iznenadi, pa se zato ustalilo mišljenje da je loša sreća ako se neki posao ostavi za posle velikog praznika.
Običaj je kod našeg naroda i da se na Mitrovdan otpuštaju sluge kojima je istekao ugovor i iznajmljuju nove.
Ovaj dan je poznat i prema tome što su se hajduci tada rastajali da bi kod jataka prezimili zimu i ponovo se sastali o Đurđevu danu sledeće godine. Tako je i nastala krilatica: Mitrovdanak – hajdučki rastanak i Đurđevdanak – hajdučki sastanak.
Kakvo je vreme na Mitrovdan – takva će biti zima
Po tome kakvo je vreme na ovaj dan, od davnina se predviđala predstojeća zima.
Ako danas pada sneg, kaže se da je Sveti Dimitrije došao na belom konju, a veruje se da će se snežni prekrivač zadržati sve do aprila. Ako je oblačno čeka nas topla zima, a ako je pak vedro, prema narodnom verovanju, zima pred nama je oštra.
Seljaci u Šumadiji na Mitrovdan od davnina u svaki ugao sobe stavljaju belutak da ih brani od miševa.
Žene na ovaj dan ne diraju vreteno, češljeve i makaze.
