Poslanici vladajuće većine u Narodnoj skupštini RS usvojili su u četvrtak, 13. marta, u večernjim časovima, Zakon o zaštiti ustavnog uređenja Republike Srpske, a koji je samo dva dana ranije, 11. marta, po hitnom postupku u najviši zakonodavni dom u Srpskoj uputio Milorad Dodik, predsjednik Republike.
Zakonom se, kako su to “Nezavisne novine” već objavile, uvodi 21 krivično djelo za napad na ustavno uređenje Republike Srpske (sva krivična djela prepisana su iz aktuelnog Krivičnog zakonika RS), zatim se osnivaju specijalni sud i tužilaštvo za zaštitu ustavnog uređenja RS, a koje bi trebalo da bude čak i nadležno tužilaštvima i da preuzima njihove predmete ukoliko procijeni da to tako treba.
Međutim, uz predloženi zakon, poslanici vladajuće većine u Srpskoj, bez mnogo pompe i detaljisanja, usvojili su, na prijedlog Kluba poslanika SNSD-a, i jedan amandman, a koji podrazumijeva da se u pomenuti zakon dodaje glava IIa i novi članovi, pod nazivom: “Služba za zaštitu ustavnog uređenja Republike Srpske”.
Služba će, kako je predviđeno, funkcionisati na teritoriji Republike Srpske sa sjedištem u Banjaluci, a nadležnost joj je da obavlja poslove koji se odnose na “prikupljanje podataka i sprečavanje djelatnosti na podrivanju ili rušenju ustavnog uređenja i bezbjednosti Republike Srpske, istraživanje, prikupljanje, obradu i analiziranje podataka i saznanja od značaja za sigurnost Srpske i informisanje nadležnih republičkih organa i institucija o tim podacima”.
Definisano je da će službom, koja će se finansirati iz budžeta Srpske, rukovoditi direktor i to u mandatu od pet godina, a njega će lično birati predsjednik Republike.
Srđan Mazalica, predsjednik Kluba poslanika SNSD-a u NS RS, kaže za “Nezavisne novine” da nije bilo dovoljno samo da novim zakonom postoje specijalni sud i specijalno tužilaštvo, već da je neophodna i određena služba koja će koordinisati sve te institucije. Ne vidi ništa sporno ni u tome da ona funkcioniše u okviru institucije predsjednika Republike Srpske.
“Da, predsjednik Republike imenuje direktora te službe. On će dalje koordinisati različite aktivnosti, najviše informativne između MUP-a Srpske, jedinica lokalne samouprave, Vlade RS, pravosudnih institucija, pa i tog specijalnog tužilaštva, i dostavljaće određene informacije, zato što se radi o širem spektru krivičnih djela i teško je rasporediti koje je krivično djelo u nadležnosti praćenja koje institucije. Dakle, služba će imati jednu koordinacionu ulogu”, tvrdi Mazalica, te dodaje da su potpuno besmislene tvrdnje u javnosti da je ovo neka “obavještajna služba”.
Na pitanje da li će služba biti podređena specijalnom sudu i tužilaštvu, ističe da će ona biti odgovorna predsjedniku Republike Srpske, jer on i imenuje direktora.
Nadalje upitan zašto samo predsjedniku Srpske, Mazalica poručuje:
“Zato što je širok spektar institucija koje mogu dostaviti informacije jedni drugima i treba neko ko može koordinirati i ko je nezavisan od svih njih, pa nam je najlogičnije bilo da to bude predsjednik.”
Jelena Trivić, predsjednica Narodnog fronta, smatra da je kompletan Zakon o zaštiti ustavnog uređenja Republike Srpske klasičan uvod u diktaturu.
“Evidentno je režim u svojim idejama potpuno izgubio konce i vezu sa stvarnošću. Svi koji slobodno misle, govore i rade naći će se na udaru režima ukoliko se ovo njihovo ludilo što prije ne zaustavi”, napisala je Trivićeva na Facebooku.
Dobro upućeni u društveno-politička dešavanja saglasni su da kompletan zakon, a pogotovo eventualno osnivanje službe, stvara ozbiljan rizik od političke zloupotrebe.
“Umjesto zaštite ustavnog poretka, služba može postati alat za obračun sa opozicijom, medijima i kritičarima vlasti”, kaže Mladen Bubonjić, komunikolog.
Upozorava da bi široka ovlašćenja službe vodila ka nadzoru nad građanima, što, dodaje, dalje otvara prostor za represiju i ograničavanje političkih sloboda.
“Ovim potezom Dodik dodatno centralizuje moć, slabi nezavisne institucije i povećava političku nestabilnost”, navodi Bubonjić.
Za politikologa Velizara Antića sve ovo je usko povezano za usvajanjem novog ustava Republike Srpske i sve je stavljeno u dnevno-političku funkciju vlasti.
“Mislim da se radi o dupliranju funkcija i institucija, za čije postojanje nema potrebe. Mislim da je čitavo pravosuđe u uređenom sistemu u službi zaštite ustavnog poretka i da samim tim nema ni potrebe za uvođenjem posebne institucije koja bi se bavila zaštitom novog ustava”, rekao je Antić za “Nezavisne novine”.
Usvajanje Zakona o zaštiti ustavnog uređenja RS komentarisao je i OHR, navodeći da on predstavlja direktan napad na pravni poredak BiH i Dejtonski sporazum.
“Jednostranim uspostavljanjem paralelnih pravosudnih institucija pod direktnom kontrolom Narodne skupštine RS flagrantno se zanemaruje supremacija državnog zakonodavstva i nastoje se sprovesti zakoni koji su privremeno stavljeni van snage privremenim mjerama Ustavnog suda BiH”, poručili su iz OHR-a u BiH.
