Zmijanjski vez je na današnji dan prije deset godina uvršten na reprezentativnu UNESKO listu nematerijalnog kulturnog nasljeđa i tako je postao svjetsko dobro.
Naime, zmijanjski vez predstavlja posebnu tehniku koju su praktikovale žene na Zmijanju, visoravni pored Banje Luke. Koristi se za ukrašavanje ženske odjeće i predmeta u domaćinstvima, uključujući vjenčanice, marame, haljine i posteljinu. Plave niti na bijelom platnu osnova su zmijanjskog veza. Materijal na kojem je prikazano umijeće izrade zmijanjskog veza doživljavao je transformaciju, ali je vez i dalje zadržavao autentične specifičnosti. Prvo se vezlo na konopljinim i lanenim platnima, zatim na pamučnim, a danas se ovaj vez prezentuje i na savremenim industrijskim tkaninama.
Iglom se prave krstići, koji se spajaju u razne geometrijske oblike. Bogatstvo šara i oblika, od rodnog krsta, jabuke i grane, cvjetova i drugih oblika predstavljaju pravu riznicu izraza i značenja: sreća u porodici, dobro zdravlje, zdravo potomstvo i slično.
Najčešći ornamenti koji prevladavaju u zmijanjskom vezu su stilizovani biljni oblici pravilne i simetrične geometrijske osnove. Motiv kola u obliku romba najčešće se uočava u zmijanjskom vezu. Veliki je broj kombinacija kola sa sitnijim motivima. Simbolika ornamenta koji se kod srpskog naroda naziva kolo, jeste slika života i svijeta kao vječnog kretanja, uslovljenog usaglašenim kosmičkim ritmom suprotnosti.
Vez sadrži snažnu simboliku koja se prenosi generacijama, te promoviše kreativnost, društvenu jednakost i raznolikost.
Prije deset godina, 26. novembra 2014. godine – Zmijanjski vez, kao prvo kulturno dobro iz BiH, zvanično je upisan na UNESKO Reprezentativnu listu nematerijalne kulturne baštine čovječanstava.
